گونگ و سرای، بررسی مجموعه های سلطنتی امپراطوران مغول و ایلخانان در قرون هفتم و هشتم ه.ق

سرای، یک اسم عام در واژه نامه معماری ایران بوده که در متون تاریخی عهد ایلخانی برای اشاره به مجموعه های اقامتی ایلخانان در ایران و خانان مغول در چین و مغولستان استفاده شده است. گونگ نیز همچون سرای، یک اسم عام در واژه نامه معماری چینی است. از این واژه نیز در متون تاریخی عهد یوآن، برای اشاره به مجموعه های اقامتی خانان مغول در چین و مغولستان استفاده شده است. استفاده هم زمان از این دو واژه در منابع ایرانی و چینی، برای دو دودمانی که دارای ریشه فرهنگی مشترک بوده اند، فرضیاتی را مبنی بر وجود مشابهت ها و تاثیرات احتمالی میان آن ها به ذهن متبادر می سازد. این پژوهش سعی دارد تا با اتکاء به آخرین مستندات باستان شناسی و منابع تاریخی، به این سوالات پاسخ دهد که مجموعه های سلطنتی خانان مغول در مغولستان و ایلخانان در ایران دارای چه ویژگی هایی بوده و این دو دسته، چه شباهت ها و تفاوت هایی با یکدیگر داشته اند؟ اطلاعات این مقاله با روش های اسنادی، مشاهده بصری و مقایسه یافته های حاصل شده، گردآوری و سپس با انجام مطالعات تطبیقی با در نظر گرفتن شباهت ها و تفاوت ها میان گونگ های خانان مغول در چین و مغولستان و سرای های ایلخانان در ایران، دسته بندی و با یکدیگر تطبیق داده شده است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که گونگ های مغولی و سرای های ایلخانی از لحاظ ساختارهای کلی و نحوه قرارگیری در شهرها و یا خارج از محیط شهرها، دارای مشابهت با یکدیگر بوده اند و تنها تفاوت میان آن ها، در نحوه چیدمان بناهای مجموعه بوده که در سرای های ایرانی از ساختار چهارایوانی و در گونگ های مغولی از فرم مرکزگرای کوران تبعیت شده است.