منظر شهری تاریخی؛ مفهوم- رویکرد قرن بیست ویکمی گفتمان حفاظت

بیش از یک دهه است که مفهوم-رویکرد منظر شهری تاریخی در پی شدت یافتن ضرباهنگ «تغییر» در شهرها و بروز آسیب ها و معضلاتی جدی در شهرهای تاریخی، از سوی نهادهای بین المللی مطرح و در اسناد مرجع گفتمان حفاظت منعکس شده است؛ مفهوم-رویکردی که با تصدیق «ماهیت پویا و در حال تغییر شهرها» و تاکید بر لزوم «مدیریت تغییر»، دریچه ای نو در مواجهه با چالش ها و پیچیدگی های مدیریت و حفاظت از شهرهای تاریخی گشوده است. با این حال در ایران با وجود شهرهای تاریخی متعدد با بافت های ارزشمند، توجه شایانی به این مفهوم-رویکرد، به ویژه در ساحت عمل و در هدایت سیاست ها و طراحی چارچوب های مدیریتی یکپارچه و فراگیر نشده است. بر این اساس، مقاله حاضر با رجوع به منابع و اسناد مرتبط، علاوه بر تبیین و تشریح مفهوم-رویکرد منظر شهری تاریخی و اصول کلیدی آن، با تحلیل توصیه نامه 2011 یونسکو، فرایندی را به منظور شناسایی، ارزیابی، حفاظت و مدیریت منظرهای شهری تاریخی معرفی کرده است. این فرایند با توجه به مشکلات کنونی در مدیریت شهرهای تاریخی ایران، از جمله تقابل حفاظت و توسعه در سطوح مختلف می تواند در هدایت ذات پویای شهر در مسیر حفظ و تداوم منظر شهری تاریخی موثر باشد؛ فرایندی که با نگاهی جامع، همه منابع و ارزش های موجود را در نظر می گیرد و با تاکید بر برنامه ریزی مشارکتی زمینه شراکت و مدیریت از سطوح محلی تا کلان را مهیا می کند. همچنین آسیب پذیری هریک از ارزش های میراثی را با مداقه بر تغییر و تحولات در کل شهر مدنظر قرار می دهد و درنهایت اقدامات مورد نیاز را با توجه توامان به دو امر حفاظت و توسعه اولویت بندی می کند.