بررسی معماری و آرایه های تزئینی گورخانه میرحیدر در اسفندقه جیرفت کرمان، ایران

آرامگاه ها در معماری و فرهنگ ایران دوره اسلامی اهمیت بسیاری دارند. این بناها با توجه به تناسب شکل و کارکرد خود نام های گوناگونی دارند، از جمله برج، گنبد، بقعه، مزار، امامزاده، قدمگاه، زیارتگاه، آرامگاه، مدفن، روضه و الفاظ مشابه که ممکن است به ساختمانی نهاده بر گور اشاره داشته باشد. در قدیم برای گور واژه «نهفت» و واژه هایی مانند گورگاه و گورجای نیز استفاده می شد که شامل فضایی سرپوشیده روی قبر بود. گورخانه میرحیدر اسفندقه یکی از این فضاهاست که روی مقبره میرحیدر از عارفان و بزرگان ایل مهنی و از نوادگان ابوسعید ابوالخیر بنا شده است. این بنا در روستای دولت آباد اسفندقه از توابع شهرستان جیرفت قرار دارد و متعلق به دوره صفوی است. نقشه بنا از داخل چلیپایی است که در بالا به هشت ضلع و هشت طاق نما تبدیل شده است و سپس گنبد مدور را روی آن ساخته اند. این آرامگاه دارای تزیینات گچ بری، نقوش هندسی و اسلیمی با نقش شاه عباسی به صورت نقاشی روی گچ است. سوال اصلی این است که عناصر معماری و تزیینی گورخانه میرحیدر چگونه است و از نظر ساختار فضایی و پلان به کدام بناهای آرامگاهی شباهت دارد؟ هدف این مقاله، بررسی ساختار معماری، عناصر تزیینی و هنری گورخانه میرحیدر است. نتایج نشان می دهد این بنا از نظر پلان با بناهای آرامگاهی مانند مقبره ملاحسن کاشی و آخوند کوهبنانی، فارفان اصفهان، نسک و کشیت گلباف شباهت دارد. برای رسیدن به این هدف، شناسایی، معرفی و تحلیل معماری و جزییات این آرامگاه صورت گرفت. اطلاعات نیز به صورت میدانی و کتابخانه ای جمع آوری و تحلیل داده ها براساس استدلال استقرایی انجام شد.