پایش غلظت سرب، نیترات و نیتریت در شیر خام، مطالعه موردی: دامداری های منطقه لنجان (استان اصفهان)

شیر و فرآورده های آن به دلیل ارزش غذایی بالا و مصرف در سنین مختلف، بخش مهمی از رژیم غذایی انسان را تشکیل می دهد. آلودگی شیر به نیترات و فلزات سنگین یک خطر مهم برای انسان تلقی می شود که در دوران کودکی بسیار شایع تر است. شهرستان لنجان در جنوب غربی استان اصفهان قرار دارد و صنایع مختلفی از جمله ذوب آهن اصفهان و فولاد مبارکه در اطراف این شهرستان استقرار یافته اند. همچنین به دلیل فعالیت های کشاورزی در این منطقه، محصولات لبنی از جمله شیرخام می توانند در معرض آلودگی به فلزات سنگین و نیترات قرار گیرند. هدف از این مطالعه، بررسی غلظت سرب، نیترات و نیتریت در شیر خام دامداری های منطقه لنجان است. نمونه برداری از شیر خام در ظروف پلی اتیلنی از 30 واحد گاوداری شامل واحدهای صنعتی، نیمه صنعتی و سنتی مستقر در مناطق مختلف شهرستان انجام گرفت. همچنین 8 نمونه شیر خام و پاستوریزه از یک شرکت فرآوری محصولات لبنی منطقه در چهار روز مختلف کاری جمع آوری شد. نتایج نشان داد محدوده غلظت نیترات 12/6-0 با میانگین 1/41 میلی گرم بر کیلوگرم، نیتریت 3/3-0 با میانگین 0/11 میلی گرم بر کیلوگرم و سرب 0/387-0/006با میانگین 0/03 میلی گرم بر کیلوگرم بود. غلظت نیترات و نیتریت نمونه ها کمتر از استاندارد کدکس (به ترتیب 10 و 1 میلی گرم بر کیلوگرم) بود. همچنین مقدا ر سرب در 7/16 درصد نمونه ها بیشتر از استاندارد جهانی (0/02 میلی گرم بر کیلوگرم) به دست آمد. ارزیابی ریسک سرب و نیترات برای انسان از طریق مصرف شیر خام در محدوده ایمن بود. ضریب خطر (THQ) برای سرب 0/14، نیترات و نیتریت به ترتیب 0/01 و صفر بود. با این وجود، پایش آلاینده های مختلف در محصولات لبنی در مناطقی که با خطر افزایش آلودگی مواجه هستند، ضروری به نظر می رسد.