تبیین نقش مسجد در انسجام ساختار کالبدی- فضایی محله نمونه موردی در سه پهنه از شهر دزفول

پژوهش حاضر با هدف تبیین نقش مسجد در انسجام ساختار کالبدی- فضایی محله انجام شده است. رویکرد روش تحقیق، کمی و کیفی بوده و در آن از مطالعات کتابخانه ای و میدانی استفاده شده است. ازنظر ماهیت و نوع مطالعه، مفهومی؛ ازنظر روش مطالعه، توصیفی- تحلیلی است. "همبستگی اجتماعی " و "انسجام کالبدی - فضایی " دو مفهوم وابسته به یکدیگرند. تحقق این دو مفهوم در افزایش ایجاد سطح کیفی فضای شهری ازجمله اهدافی است که شهرسازان پیوسته به دنبال آن بوده اند. یکی از دلایل کاهش این ارتباط را باید در عدم هماهنگی و تعادل بین این دو جستجو کرد. از طرفی، تجلی اصل توحید، انسجام وحدت گرا در شهر اسلامی - ایرانی را به وجود آورده است. بدین ترتیب شناخت و تجلی اصول حاکم بر جوامع، راهبردی عملیاتی در جهت انسجام و یکپارچگی محیط خواهد بود. نتایج پژوهش نشان داد شاخص هایی که مسجد را به عنوان عنصری انسجام بخش در فضای شهر تبدیل می کند عبارت اند از وحدت، امت واحده و قرارگاه رفتاری بودن مسجد به عنوان مهم ترین معیارها در جهت نقش تعیین کننده مسجد. همچنین مسجد و تاثیر آن بر حوزه پیرامونی خود، در شرایط هرج ومرج و نامطلوب ساختار شهری، راهبردی زودبازده در مقیاس های خرد و کلان شهری است. طراحی مسجد به گونه ای که پاسخ گو به مقتضیات زمان خود باشد، دیدگاه جهان بینی در فضای سکونت را به عینیت تبدیل خواهد کرد. می توان با تقویت ابعاد موردنظر مسجد در مقیاس خرد همسایگی تا محله و فرا محله ای به سطحی از یکپارچگی و انسجام فضایی در بافت شهری رسید.