تاثیر حفظ یا توسعه ی قابلیت های اقتصادی ابرقدرت ها در بلوک بندی جهانی قدرت در آغاز نظام دوقطبی و نقش آن در سیاست خارجی ایران با تاکید بر بحران آذربایجان

پایان آتش جنگ جهانی دوم و سربرآوردن اتحاد جماهیر شوروی و ایالات متحده ی آمریکا از خاکستر آن، آغاز جنگ سرد و ویژگی های نظام دوقطبی در زمینه های علمی، تکنولوژیک، سیاسی، اقتصادی، ایدیولوژیک، ژیوپولیتیک، ژیواستراتژیک و...، سال های 50-1945 میلادی را برای سیاست خارجی ایران از اهمیت ویژه ای برخودار ساخته است. سوالی که مطرح شده این است که آیا مقوله و ساحت اقتصادی توانسته بود به عنوان یکی از عوامل و ویژگی های ساختاری نظام دوقطبی، خود را بر سیاست خارجی ایران در سال های 50-1945 میلادی تحمیل کند؟ فرضیه آن است که، در بلوک بندی جهانی قدرت، طی بازه ی زمانی مذکور حفظ یا توسعه ی قابلیت های اقتصادی ابرقدرت ها به عنوان یکی از عوامل پشتیبان و ویژگی های حمایت کننده ی ساختاری نظام دو قطبی، نقش قابل توجهی در توازن قوای آن ها و بالتبع در سیاست خارجی ایران بازی کرده است. مقاله ی حاضر در فهم این مطلب، با روش تفسیری-کیفی و با پیش فرض واقع گرایی اقتصاد سیاسی جهانی رابرت گیلپین، از دیدگاه تیوری نوواقع گرایی (واقع گرایی ساختاری) کنت نیل والتز بهره برده است که هر چند قدرت را مهم ترین عامل در حفظ موازنه ی نیروها تلقی می کند و نیروی نظامی را مهم ترین عنصر این قدرت می داند، لکن، توزیع توانمندی ها و قابلیت ها را صرفا در امور نظامی نمی داند و آن را به سایر مقولاتی از جمله قابلیت های علمی، تکنولوژیک، سیاسی، اقتصادی، ایدیولوژیک، ژیوپولیتیک، ژیواستراتژیک و... نیز تسری می بخشد و موازنه ی قدرت در این حوزه ها را نیز مد نظر قرار می دهد و در این مورد ویژه، مقوله ی موازنه ی قدرت میان دو ابرقدرت بلوک های شرق و غرب در نظام دوقطبی حاکم بر محیط بین المللی را در زمینه ی منافع اقتصادی نیز پی می گیرد.