بررسی وضعیت موجود و مطلوب آزادی علمی در نظام آموزش عالی ایران

پژوهش حاضر با هدف مطالعه فهم و برداشت های اعضای هییت علمی از وضعیت موجود و مطلوب آزادی علمی صورت پذیرفت و برای این منظور، رویکرد پژوهش به صورت آمیخته (کیفی-کمی) انتخاب شد. ابزار پژوهش مصاحبه و پرسشنامه محقق ساخته (75 سوالی) شامل پنج خرده مقیاس (ابعاد آزادی علمی، چالش های آزادی علمی، ملزومات آزادی علمی، راهکارهای نهادینه سازی و حدود آزادی علمی) بود که محتوای سوالات آن بر نتایج بخش کیفی (مصاحبه ها) و ادبیات پژوهش مبتنی بود. سوالات پرسشنامه بر اساس کدهای استخراج شده از مصاحبه ها و ادبیات تدوین و گویه ها بر مبنای مقوله های اصلی و فرعی و ارتباط بین آنها انتخاب شدند. جامعه آماری در بخش کیفی 13 نفر از صاحبنظران و در بخش کمی 325 نفر از اعضای هییت علمی دانشگاه های کشور بودند که بر اساس فرمول کوکران و به روش نمونه گیری تصادفی چند مرحله ای انتخاب شدند. داده ها با استفاده از نرم افزارهای SPSS و LISREL و با بهره گیری از آمارهای توصیفی و استنباطی تجزیه و تحلیل شدند. یافته های پژوهش در بخش کمی نشان داد که در وضعیت موجود آزادی علمی، ابعاد اخلاق و حرفه علمی در زیرمولفه حدود آزادی علمی دارای بالاترین میانگین و بعد سیاسی و سیاستگذاران دارای کمترین میانگین و رتبه در بین مولفه های آزادی علمی بودند. همچنین وضعیت مطلوب نتایج حاکی از آن است که  بعد زمینه و ساختار در زیرمولفه ملزومات دارای بالاترین میانگین و بعد دولتی و نهادی در زیرمولفه چالش های آزادی علمی دارای کمترین میانگین و رتبه در بین مولفه های آزادی علمی بودند.