نسبت معماری و رتوریک بازاندیشی در ریشه های مشترک

با نگاهی به تاریخ تیوری های معماری و اتکا به نظر اندیشمندان می توان گفت که معماری و رتوریک در طول تاریخ با یکدیگر نسبت داشته اند. به نظر می رسد تامل در این نسبت می تواند افق های جدیدی بر روی اندیشه معماری بگشاید. اما ازآنجاکه رتوریک معانی متطوری در طول تاریخ داشته، این نسبت نیز در سطوح مختلفی برقرار شده و ارمغان های متفاوتی برای معماری آورده است.در این مقاله ابتدا نسبت های محقق میان معماری و رتوریک، در سه سطح مختلف، که ماحصل فهم متفاوت سه گروه از صاحب نظران از رتوریک است، شرح داده می شوند. گروه اول رتوریک را به مثابه ارتباطات و گروه دوم آن را به مثابه فن سخن پردازی تعریف می کنند، اما گروه سوم طراحی پژوهانی هستند که ضمن تعمق در باب نسبت رتوریک و مباحث طراحی، رتوریک را به مثابه «خطابه»، «بلاغت»، و یا «ارتباطات» نمی دانند، بلکه به مثابه «هنر تالیف» شناخته اند و از قرابت های «هنر تالیف» با «طراحی» سخن گفته اند. از این نظرگاه، رتوریک و معماری هردو معرفت تالیف هستند. در این نوشتار استدلال می شود که گروه اخیر دریچه ای بر عمیق ترین فهم از دانش رتوریک و پرثمرترین پیوند میان رتوریک و معماری گشوده اند. ازآنجاکه مطالب ایشان در حوزه گسترده طراحی و به صورت پراکنده و غیرمنسجم بیان شده است، در این نوشتار ضمن شرح و بسط رتوریک به مثابه «هنر تالیف»، قابلیت تالیفگری رتوریک در سه سطح تالیف اجزا، تالیف افق انسان ها (اقناع)، و تالیف دانش ها و معرفت ها توضیح داده می شود. این در حالی است که مسیله مهم معماری امروز نیز هم افق نبودن معماران و مخاطبانشان و همچنین فقدان انسجام میان معرفت های مختلف دخیل در معماری است. با فهم رتوریک به مثابه هنر تالیف و پیوند معماری و رتوریک، در پرتو این فهم می توان از منظر دیگری به معماری نگریست و انسجام ازدست رفته در معماری را بار دیگر احیا کرد.