بررسی تعاملات کلامی قضات با وکلا در شهر مشهد از دیدگاه زبان شناسی اجتماعی حقوقی

هدف پژوهش حاضر بررسی تاثیر متغیرهای اجتماعی سن، جنسیت و تحصیلات وکلا بر تعاملات کلامی قضات با آن‏ها در رویدادهای حقوقی در چهارچوب زبان شناسی اجتماعی حقوقی است. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل وکلای پایه یک دادگستری شهر مشهد ایران است و روش انتخاب نمونه‏ها نمونه گیری هدفمند تا رسیدن به اشباع اطلاعات است. رویکرد پژوهش کیفی، روش تحلیل آن تحلیل مضمون و ابزار آن مصاحبه نیمه ساختاریافته است. موضوع پژوهش بررسی چگونگی تعاملات کلامی قضات با وکلا در رویدادهای حقوقی، مانند جلسه های دادرسی، بازجویی، بازپرسی و محاکمه، شهر مشهد در سال 1401 است. بدین منظور، محتوای مصاحبه ها طی سه مرحله کدگذاری شدند. در مصاحبه با 24 نفر داوطلب از وکلای در دسترس مشخص شد که در رویدادهای حقوقی روابط فرادستی و فرودستی حاکم است و بسیاری از قضات از طریق زبان اعمال قدرت می کنند. نتایج پژوهش نشان می‏دهد که سن، جنسیت و تحصیلات وکلا در نوع کلام قاضی با آن‏ها، پاسخ گویی و حتی صدور رای تاثیر دارد. جنسیت از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده است و کلیشه های جنسیتی در این حیطه بسیار پررنگ هستند. یکی از مسایل قابل تامل که در مصاحبه ها وکلا بیان کردند، اهمیت شخصیت قاضی و شخصیت وکیل در تعاملات کلامی قضات با وکلا بود که حاکی از این امر است که شخصیت خود افراد از سن، جنسیت و تحصیلاتشان بسیار مهم تر و تاثیرگذارتر است. علاوه بر این، افزایش سن نیز متغیر مهمی است و بسیاری از وکلا اظهار داشتند که قضات تجدیدنظر چون سن شان بالاتر است، معمولا رفتارشان نیز بهتر است و وکلا نیز با افزایش سن مجرب تر عمل می کنند. از این گذشته، به طور کلی، قضات هم در لحن و هم در نوع گفتار با وکلای مسن بهتر برخورد می کنند.