شناسایی و مطالعه آفات مهم سوزنی برگان ار اکوسیستم ها و فضای سبز شهر تهران

این بررسی طی سالهای 1376 تا 1381 روی درختان سوزنی برگ کاشته شده در فضاهای سبز، جنگل کاری ها و کمربندهای سبز اطراف تهران انجام گردیده است. برای انجام این کار از ابتدا تا پایان فصل رویش، از پارکها، لچکی ها، وسط رفیوژها، میادین و حاشیه خیابانها و پارکهای جنگلی نظیر پارک جنگلی لویزان، شیان، سوهانک، غزال، آبعلی، باغ گیاه شناسی ملی ایران، پارک پردیسان، آزادگان، جنگلکاری های اطراف حرم مطهر حضرت امام (ره)، طرح جنات در حاشیه اتوبان تهران-قم، پارک جنگلی چیتگر و پارک 1000 هکتاری ورد آورد بازدید و وضعیت آفات هر یک از درختان سوزنی برگ در مناطق مورد مطالعه به ترتیب ثبت و یادداشت برداری گردید. جهت نمونه برداری مستقیم، از روی گونه های مختلف سوزنی برگ هر کدام 2 درخت انتخاب و در طول فصل رویش در چهار جهت جغرافیائی نمونه برداری بعمل آمده و پس از انتقال نمونه ها به آزمایشگاه، وضعیت زیستی و مراحل مختلف زندگی هر یک از آفات مشخص گردید. نمونه های جمع آوری شده به روش های معمول آماده سازی و نسبت به شناسایی آنها اقدام گردید. در این ارتباط تعداد 10 گونه حشره به عنوان آفات مهم و درجه اول مشخص گردید که عبارتند از:1- سپردار کاج Leucaspis pusilla Loew. (Hom.: Diaspididae): این حشره یکی از مهمترین آفات درختان کاج که تقریبا روی تمام گونه ها و واریته های کاج مشاهده می شود، می باشد. این آفت در تراکم بالا موجب زرد شدن، خشکیدن سوزنها و در نهایت سرشاخه درختان کاج می شود. در پارک جنگلی چیتگر و نقاط مشابه از اواسط خرداد تا اواخر آبانماه کلیه مراحل زندگی آفت را می توان بر روی درختان کاج مشاهده نمود(امید، 1374). در مناطقی مانند پارکهای جنگلی و جنگلکاری ها که درختان کاج با تراکم زیاد و بصورت مجتمع کاشته شده اند لاروها شانس زیادی برای انتقال افقی به درختان مجاور بوسیله باد دارند و بهمین علت تراکم آفت در این مناطق در مقایسه با بوستانها و حاشیه خیابانها که درختان کاج بصورت پراکنده و منفرد می باشند بسیار بیشتر است (میربادین، 1372).
2- Hom.: Lachnidae)) Eulachnus tuberculostemmatas Theobald.: شته مذکور حشره ای است کوچک که به صورت دستجمعی روی سوزنها و غنچه های کاج فعالیت دارد. این گونه از روی درختان کاج در نهالستانها، بوستانها و پارکهای جنگلی اطراف تهران جمع آوری شد.
3- Eulachnus rileyi William 4- Schizolachnus pineti Fabricius 5- سوسک پوستخوار کاج Orthotomicus erosus Woll. (Col.: Scolytidae): میزبان این آفت فقط درختان کاج می باشد. سوسک پوستخوار کاج در استانهای مرکزی، فارس و شمال ایران نیز انتشار داشته و اهمیت اقتصادی آن بسیار زیاد است. بر خلاف سایر پوستخواران، این آفت به درختان سالم و شاداب حمله و موجب خشک شدن آنها می شود.
6- شپشک آرد آلود ساحلی Pseudococcus maritimus Ehrh. (Hom.: Pseudococcidae): در فضاهای سبز شهر تهران این آفت به انواع سروها نظیر سروشیرازی، زربین، سرولاوسون، سرو خمره ای، سرو تبری و نیز انواع کاج حمله می کند. پوره ها و حشرات کامل معمولا در اطراف برگ، دمبرگ و ساقه های نازک گیاهان یکساله و یا چند ساله زندگی و با خرطوم خود از شیره گیاه تغذیه و باعث پژمردگی و ضعف گیاه، ریزش برگها و در نتیجه خشک شدن گیاهان می شوند (محمدی، 1380).
7- شته سرو تبری (Hom.: Lachnidae) Cinara cupressi Buckton.: این آفت شته مذکور روی برگها و شاخه های نازک درختان سرو تبریL.) Franco) Platycladus orientalis به طور دستجمعی زندگی و از شیره نباتی تغذیه می کند. در نتیجه گیاه بسیار ضعیف شده و در اکثر موارد منجر به خشکیدگی قسمتهای درونی گیاه میزبان می شود. عسلک و ترشحات چسبناک شته سبب می شود که در اوایل و اواخر فصل زنبورهای خرمایی، مورچه ها و زنبورهای معمولی به طرف درختان سرو تبری جلب شوند. این حشره علاوه بر سرو تبری به کامسپاریس و سایر سروها حمله نموده و اهمیت اقتصادی آن در فضاهای سبز شهری بسیار زیاد می باشد.
8- شته سدروس Cinara cedri Mimeur. (Hom.: Aphididae): حشره به صورت کلنی در قسمتهای زیرین جوانه ها و شاخه های نازک زندگی و از شیره درختان سدروس تغذیه می نماید. آفت با تراکم زیاد در دو فصل از سال (بهار و پاییز) روی درختان سدروس مشاهده و باعث ضعف شدید گیاه و خشک شدن سرشاخه ها می شود.
9- سوسک پوستخوار ریز سرو و سایر سوزنی برگان(Col.: Scolytidae). Phloeosinus bicolor Brulle: این حشره تا چند سال قبل اهمیت چندانی در اکوسیستم ها و فضاهای سبز شهری نداشت. در سالهای اخیر در منطقه 20 شهرداری (منطقه شهر ری و نواحی اطراف) به شدت گسترش یافته و خسارت شدیدی به سوزنی برگان منطقه به ویژه درختان موجود در خزانه وارد نموده و اهمیت به نسبت زیادی در فضاهای سبز شهری پیدا کرده است.
10- کنه دو نقطه ای Tetranychus urticae Koch. (Acar.: Tetranychidae): در سطح شهر تهران آفت به ویژه در خیابانهای پرتردد و ایستگاه های اتوبوس خیلی زیاد مشاهده می شود و کنه ها در فصل تابستان روی سوزنی برگانی نظیر کامسپاریس، سرو شیرازی و زربین صد درصد پشت برگها را فرا گرفته و امکان هر گونه تنفس را از درخت سلب می کنند. ساختار جمعیتی آفت به کمک درجه حرارت بالا و در شرایط آب و هوای خشک تهران تقویت می شود.
نکته مهم و قابل توجه در امر توسعه فضاهای سبز شهری و کشت سوزنی برگان آن است که برخی از آفات مهم درختان کاج و نوئل نظیر پروانه جوانه خوار کاجRhyacionia buoliana Schiff.))،. شپشک سپردار نوئل Schrank.) (Nuculaspis abieti وکنه نوئل Oligonychus ununguis Jacobi.)) در حال حاضر در شمال کشور انتشار داشته و دراکوسیستم ها و فضای سبز شهر تهران حالت قرنطینه ای دارند. برای جلوگیری از ورود چنین آفاتی به این مناطق از انتقال نهالهای خریداری شده از شمال کشور جلوگیری و در صورت اجبار و نیاز، اقدامات احتیاطی و لازم در زمینه آفات قرنطینه ای اعمال گردد تا مانع از ورود آنها به اکوسیستم شهر تهران و سایر شهرها گردد.