اولین گزارش از وجود سفیدک پودری راش روی گیاه دارویی در ایران

گیاه دارویی انگشتی Ononis spinosa L. مبتلا به سفیدک پودری از مراتع منطقه گاماسیاب در مرز استان های لرستان و همدان جمع آوری شد. از اندامهای قارچ داخل محلول لاکتوفنل آنیلین بلو پرپاراسیون های میکروسکپی تهیه شد. تعداد 100 عدد از هر کدام از اندامهای قارچی شامل کلیستوتسیوم، آسک، آسکوسپور و کنیدی با میکروسکپ المپوس BH2 کالیبره شده، میکرومتری گردید. تمام مشخصات مورفولوژیکی میکروسکپی مشاهده شده اندامها یادداشت و شکل اندامهای قارچی هم با دستگاه دراوینگ تیوپ ترسیم و با استفاده از کلید Braun (1978) شناسایی و مشخص شد که گونه Leveillula taurica عامل بیماری است که برای اولین بار از روی این گیاه از ایران گزارش می شود.
گیاه داروییL. Ononis spinosa گیاهی پایا و علفی از تیره Papilionaceae با ارتفاعی در حدود 60-20 سانتیمتر، خاردار، برگها تخم مرغی پهن و دراز با سه برگچه، فاقد دمبرگ و دارای میوه نیام است. این گیاه در استان لرستان در زمینهای بایر و باغات به صورت علف هرز و در عرصه منابع طبیعی در مناطق مرطوب و کنار آبراهه ها، سرابها و چشمه ها پراکنش دارد و در ارتفاعات مختلفی از استان، از مناطق پست (42 متر از سطح دریا) تا ارتفاعات (2000 متر از سطح دریا) رویش دارد. ریشه این گیاه گلوکزیدهایی به اسامی اونون، انونین، پزودواونونین، نوعی الکل، تانن، اسید سیتریک و املاح معدنی دارد. ریشه این گیاه در گذشته برای امراض سنگ کلیه، التهاب مخاط مثانه، یرقان، نقرس و روماتیسم های مزمن مورد استفاده قرار می گرفته است. برگ و گل آن ادرار آور بوده و استعمال خارجی جوشانده اندامهای هوایی آن اثر ضد عفونی کنندگی دارد (زرگری، 1370). تاکنون در ایران از روی. Ononis sp گونه Erysiphe cruchetiana Blumer در منطقه همدان و از روی Ononis leiosperma Boiss گونه Leveillula taurica در منطقه کرج و از روی Ononis spinosa L. گونه E. cruchetiana از همدان گزارش شده است (ارشاد، 1374). ضمن بررسی وضعیت این گیاه مشخص شد که مهمترین عامل خسارتزا، بیماری سفیدک پودری است. این بیماری در اثر قارچهای راسته Erisiphales بوجود می آید که به صورت پوشش سفید کرکی سطح اندامهای گیاهی را می پوشاند (شکل1). در نیمه دوم سال اجسام سیاهی که فرم جنسی قارچ عامل بیماری می باشد، داخل پوشش سفیدرنگ تشکیل می شود. ضمن بازدید از مناطق مختلف استان مشخص شد که این بیماری در جاهای مختلفی از جمله در کناره آبراهه ها و مناطق مرطوب وجود دارد. از گیاهان آلوده به این بیماری نمونه برداری صورت گرفت و از اندامهای قارچ نمونه های بیمار، پرپاراسیونهای میکروسکپی تهیه و قارچ عامل بیماری به شرح زیر شناسایی شد.
در بررسی های میکروسکپی انجام شده، قارچ عامل سفیدک پودری روی گیاه Ononis spinosa، دارای میسیلیومهای پایا بوده، کلیستوتسیومها به صورت تکی داخل میسیلیوم وجود دارند، به طوری که در زیر بینوکولر به زحمت دیده می شوند. رنگ کلیستوتسیوم ها از قهوه ای روشن تا قهوه ای کاملا تیره متغیر است و در سطح کلیستوتسیومهای روشن تر، سلول ها کاملا مشخص و شکل نامنظم دارند (شکل2). طول زوائد کلیستوتسیوم از قطر کلیستوتسیوم کوچکتر بود که اکثرا بدون انشعاب و به ندرت انشعاب نامنظم (دو شاخه) دارند (شکل3). زوائد کلیستوتسیوم قهوه ای روشن و بدون دیواره می باشند. آسکها بیضوی پایه دار و به ندرت کشیده پایه دار و بعضی بدون پایه یا دارای پایه کوتاه هستند (شکل4). بیشتر آسکوسپورها تخم مرغی و به ندرت گرد اند، اندازه کلیستوتسیومها 205-90 میکرومتر، آسکها 130-58 × 54-27 میکرومتر، آسکوسپورها 40-21 × 28-11 میکرومتر و کنیدی ها 70-40 × 20-11 میکرومتر هستند (شکل5). قارچ عامل بیماری این گیاه طبق کلید Braun (1978) گونه Leveillula taurica تشخیص داده شد که ارشاد (1374) از این گیاه گونه Erysiphe cruchetiana را گزارش کرده بود.