ضرورت بازبینی در ملاک های ارزیابی اعضای هیات علمی: بررسی انتقال دانش حاصل از پژوهش در دانشگاه علوم پزشکی تهران

در دو دهه اخیر انتشارات علمی در حوزه علوم پزشکی در ایران افزایش قابل توجهی یافته است و تعداد مقالاتی که در مجلات ISI چاپ شده اند از سال 1997 تا 2001 برابر رسیده است. همزمان با این توسعه کمی، توجه به این موضوع اهمیت دارد که آیا پژوهش های صورت گرفته منجر به تغییر در ارایه خدمات و در نهایت ارتقای سلامت مردم می شوند؟هدف نخست مطالعه حاضر بررسی رفتار محققین دانشگاه علوم پزشکی تهران در فعالیت های انتقال دانش بوده است. هدف دیگر تعیین عواملی بوده که بر رفتار محققین این دانشگاه در انتقال دانش تاثیر می گذارند.
روش اجرا: نمونه تحت بررسی کلیه طرح های تحقیقاتی دانشگاه علوم پزشکی تهران بوده اند که در سال 1383 از منابع داخل و یا خارج از دانشگاه تامین اعتبار شده، قرارداد پژوهشی برای آن ها ثبت شده بود و تا زمان انجام این بررسی (نیمه دوم سال 1385) تمام شده و گزارش نهایی آنها ارایه گردیده بود. از 315 طرح تحقیقاتی واجد شرایط، 301 طرح بررسی گردید و چک لیست مربوطه برای آن تکمیل شد. از طرفی پرسش نامه پژوهشگران برای محققین اصلی این طرح ها ارسال شد و در نهایت پرسشنامه 208 نفر از محققین گردآوری شد.نتایج در زمینه های فعالیت های غیر فعال انتقال دانش، محققین انتشار در مجلات را بیش از سایر اقدامات شان ذکر نموده بودند. پژوهشگران به طور میانگین 27 درصد از کل امتیاز ممکن برای فعالیت های غیر فعال انتقال دانش را کسب نمودند. در فعالیت های فعال انتقال دانش، میانگین امتیاز عملکرد پژوهشگران تنها 6 درصد از کل امتیاز ممکن در این زمینه بود. مرور 301 پیشنهاد پژوهشی نشان داد که مجموع هزینه طرح های مورد بررسی کمی کمتر از 12 میلیارد ریال بوده است، در حالی که تنها در 20 طرح (6.6 درصد) بخشی از هزینه توسط سازمانی خارج از دانشگاه تامین اعتبار شده است. از این بین تنها در 7 مورد (2.3 درصد) برای فعالیت های انتقال دانش حاصل از پژوهش هزینه در نظر گرفته شده بود.
علیرغم توجه فعلی در سطح جهان به انتقال دانش، بسیاری از دانشگاهیان صرفا از روش هایی استفاده می کنند که هدف آنها صرفا انتشار نتایج پژوهش می باشد و به ایجاد تغییر توسط دانش نمی پردازند. اگر لازم است «اتصال دانش و عمل» تقویت شود، لازم است تغییرات قابل توجهی در سیاست های مشوق و ارزیابی عملکردهای سازمانی (مثلا استخدام و ارتقای هیات علمی) انجام شود و دانشگاه ها نیز خود به صورت عینی متعهد به انتقال دانش شوند. یعنی علاوه بر ایجاد انگیزه لازم در محققین، شیوه های اعمال آن مانند تامین اعتبارات لازم به عنوان بخشی از هزینه های طرح های تحقیقاتی و آموزش محققین در این زمینه نیز انجام پذیرد.