رابطه لذت و سعادت از دیدگاه اپیکور و صدرالمتالهین

لذت، از اساسی ترین انگیزه های رفتار در آدمی است و از طرفی سعادت، به عنوان غایت اخلاق تلقی می گردد. رابطه «لذت» با «سعادت» یکی از مباحث بنیادین در فلسفه اخلاق است. این مقاله به بررسی تطبیقی دیدگاه های دو متفکر با گرایش های مختلف (اپیکور، «لذت گرا» و ملاصدرا به عنوان نماینده فلسفه اسلامی) در این رابطه می پردازد. از دیدگاه اپیکور Epicuruse)) سعادت، عین لذت است؛ اما مراد وی از «لذت» تنها لذت های حسی یا عیاشی نیست. مقصود وی از لذت، «فقدان رنج» است، و راه وصول به سعادت را تعدیل امیال و دوری از لذت های غیرضروری همچون تجمل پرستی و قدرت طلبی می دانست؛ زیرا این امیال و خواسته ها، بیشتر سرچشمه رنج اند تا منبع شادمانی. طبق نظریه اخلاقی ملاصدرا_ که دیدگاهی دینی فلسفی است_ سعادت حقیقی در تقرب به ذات الهی است. وی، برخلاف اپیکور، انسان را موجودی تک ساحتی نمی بیند، بلکه علاوه بر جسم، برای انسان روح و روان نیز قائل است که دارای لذاتی متناسب با خود است و در سایه قرب الهی، انسان به بهترین و عمیق ترین لذات روحی و معنوی دست می یابد. راه رسیدن به این سعادت در دوگام است: اول، تهذیب نفس و پاک کردن روح از رذایل و دوم، تلاش در کسب معرفت و شناخت خداوند. نتیجه حاصل از این پژوهش دو مطلب است: نخست، عدم کفایت توان و دانش متعارف بشر در تشخیص سعادت حقیقی انسان و دوم، اینکه سعادت حقیقی همراه است با نائل شدن به اوج لذت که آن هم بر محور قرب الهی دور می زند.