فهرست مطالب

زراعت دیم ایران - سال نهم شماره 1 (بهار و تابستان 1399)

نشریه زراعت دیم ایران
سال نهم شماره 1 (بهار و تابستان 1399)

  • تاریخ انتشار: 1399/07/10
  • تعداد عناوین: 6
|
  • مهناز رحمتی*، طهماسب حسین پور، علی احمدی صفحات 1-20

    در این مطالعه برای بررسی روابط بین صفات مختلف و انتخاب بهترین ژنوتیپ های گندم بر اساس چندین صفت از روش بای پلاتژنوتیپ × صفت و بای پلات ژنوتیپ × عملکرد × صفت استفاده شد. تعداد 15 رقم و لاین انتخابی از برنامه های اصلاحی گندم نان موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور به همراه یک رقم گندم دوروم ذهاب، در مزارع زارعین دو شهرستان دلفان و خرم آباد در سال زراعی 97-1396 کشت و ارزیابی شدند. نتایج تجزیه واریانس صفات برای هر دو منطقه اجرای آزمایش نشان داد که اختلاف معنی داری بین ژنوتیپ های مورد ارزیابی از نظر ارتفاع بوته، روز تا ظهور سنبله سنبله دهی و رسیدگی، عملکرد دانه و شاخص برداشت وجود دارد. بر اساس میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ ها در هر دو منطقه اجرای آزمایش، بیشترین عملکرد دانه در ارقام واران، صدرا، ایوان و لاین Azar2/Sabalan/... به ترتیب با میانگین عملکرد دانه 3374، 5/3207، 3054 و 5/2866 کیلوگرم در هکتار بدست آمد. با توجه به نمودار چندضلعی بای پلات ژنوتیپ× صفت (GT)، ارقام واران و صدرا بیشترین عملکرد دانه، تعداد سنبله در مترمربع، وزن هزار دانه و ارتفاع بوته را در هر دو منطقه اجرای آزمایش نشان دادند. نمایش برداری بای پلات GT، همبستگی بالایی بین عملکرد دانه با وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و شاخص برداشت در مناطق اجرای آزمایش نشان داد. بر اساس نتایج تجزیه بای پلات ژنوتیپ × عملکرد × صفت (GYT)، ارقام واران و صدرا دارای بهترین ترکیب عملکرد دانه با کلیه صفات مورد ارزیابی بودند. همبستگی بالایی بین وزن هزار دانه و ارتفاع بوته در ترکیب با عملکرد دانه مشاهده شد که بیانگر اهمیت این صفات در ترکیب با عملکرد دانه برای بهبود تولید ژنوتیپ ها می باشد.

    کلیدواژگان: بای پلات ژنوتیپ در عملکرد× صفت، شاخص GYT، عملکرد دانه
  • رحمان رجبی، سید وحید اسلامی*، مجید جامی الاحمدی، رضا محمدی، محسن سعیدی صفحات 21-38
    تغذیه صحیح گیاه یکی از عوامل مهم در بهبود عملکرد و کیفیت گندم به شمار می آید. در این پژوهش تاثیر کود نیتروژن (اوره) بصورت تیمارهای مختلف محلول پاشی و کود سرک در مراحل مختلف نمو بر عملکرد و اجزای عملکرد گندم دیم بررسی شد. این تحقیق به صورت آزمایش کرت های خرد شده نواری (استریپ اسپلیت پلات) بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 96-1395 و  97-1396 و هر سال در دو آزمایش جداگانه دیم و آبیاری تکمیلی اجرا شد. تیمارهای آزمایش عبارت بودند از: الف) محلول پاشی کود اوره در چهار مرحله رشدی شامل: 1) شاهد و 2) محلول پاشی در مراحل نموی آبستنی، آبستنی + پرشدن دانه و پرشدن دانه که در کرت های اصلی قرار گرفت. ب) چهار رقم گندم دیم شامل: آذر2، ریژاو، باران و پراو در کرت های فرعی و ج) تیمار کود سرک در دو سطح شامل: شاهد (عدم مصرف کود سرک) و کاربرد کود سرک در مرحله نمو پنجه زنی (کد 23 زادوکس) به عنوان عامل کرت نواری. پس از انجام تجزیه مرکب داده ها و انجام مقایسه میانگین ها نتایج نشان دادند که در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی، کاربرد کود اوره بصورت کود سرک و محلول پاشی باعث افزایش عملکرد بیولوژیک، عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه درسنبله، طول سنبله، تعداد سنبلچه در سنبله و محتوا و عملکرد پروتئین دانه شد. از لحاظ عملکرد دانه در شرایط دیم، رقم پراو با داشتن تعداد بیشتر سنبلچه در سنبله و دانه درسنبله و همچنین عملکرد بیولوژیک بالاتر، عملکرد دانه بیشتری را به خود اختصاص داد. همچنین در شرایط آبیاری تکمیلی رقم باران بالاترین عملکرد دانه و رقم آذر2 در هر دو شرایط دیم و آبیاری تکمیلی پایین ترین عملکرد دانه را به خود اختصاص دادند.
    کلیدواژگان: نیتروژن، وزن هزار دانه، شاخص برداشت، درصد پروتئین
  • سیروس حسن نژاد* صفحات 39-62
    به منظور شناسایی و بررسی پراکنش علف های هرز مزارع گندم دیم شهرستان مراغه، نمونه برداری از 50 مزرعه به روش W با استفاده از 20 کوادرات 25/0 مترمربعی برای هر مزرعه از مرحله پنجه زنی تا طویل شدگی ساقه گندم در بهار سال 1397 انجام شد. رتبه بندی علف های هرز با استفاده از شاخص غالبیت نسبی انجام شد. داده های علف هرزی و عوامل محیطی تمامی مزارع با آنالیز فزونگی (RDA) تجزیه و پراکنش گونه های علف هرز و ارتباط آنها با عوامل محیطی در دیاگرام رسته بندی نمایش داده شد. در مجموع 81 گونه علف هرز متعلق به 20 تیره گیاهی شناسایی گردید. تیره های آفتابگردان، گراس ها و شب بو به ترتیب با 14، 13 و 11 گونه علف هرز غالب ترین تیره های گیاهی این  مزارع بودند. صابونک، تلخه، بی تی راخ و گیس چسبک به ترتیب با داشتن شاخص غالبیت نسبی 45/30، 51/29، 49/26 و 30/25 غالب ترین گونه های علف هرزی این مزارع بودند. در بین علف های هرز مشاهده شده، 73/61 درصد یک ساله و 27/38 درصد چندساله بودند. همچنین 95/83 درصد علف-های هرز دولپه و 05/16 درصد تک لپه بودند. RDA با استفاده از داده های فراوانی برای 60 علف هرز فراوان (مشاهده شده در بیش از 3 مزرعه) و طول و عرض جغرافیایی و ارتفاع مکان های نمونه برداری با استفاده از نرم-افزار کانکو (نسخه 5/4) انجام شد. نتایج RDA نشان داد که عرض جغرافیایی محل و در پی آن ارتفاع بیشترین تاثیر را روی پراکنش علف های هرز دارند. مولفه اول و دوم RDA بیش از 9/77 درصد از واریانس پراکنش گونه ها را تحت تاثیر عوامل محیطی مورد مطالعه توجیه می کنند. صابونک و تلخه بیشترین حضور را در مزراعی با ارتفاع بالا داشتند، در حالی که گل گندم معمولی در مزارعی با کمترین ارتفاع مشاهده شد.
    کلیدواژگان: آنالیز فزونگی، اهمیت خانوادگی، تنوع نسبی، غالبیت نسبی، فراوانی
  • فرهاد بیات، محمدرضا جهانسوز*، محمدباقر حسینی، فریدون سرمدیان، غلامرضا پیکانی ماچیانی، مصطفی اویسی صفحات 63-89

    فصل رشد، بخشی از سال می باشد که طی آن شرایط آب و هوایی (دمای مناسب و رطوبت کافی) و رشد مطلوب گیاه امکان پذیر است. با شناخت دوره رشد در منطقه و نیاز آبی گیاه می توان مدیریت صحیحی در تولید محصولات دیم اتخاذ کرد. در این تحقیق، طول دوره ی رشد منطقه ی ابهر با استفاده از میان یابی خطی و داده های اقلیمی مورد بررسی قرار گرفت. علاوه بر آن، نیاز آبی، عملکرد پتانسیل و افت عملکرد در بافت خاک سنگین، متوسط و سبک برای گندم زمستانه و جو بهاره ی دیم با استفاده از روش فایو و اطلاعات دراز مدت هواشناسی مطالعه شد. نتایج نشان داد که از لحاظ رطوبت، طول دوره ی رشد 179 روز بود که شروع و پایان آن به ترتیب 10 آبان و 8 اردیبهشت برآورد شد. اما با در نظر گرفتن دمای هوا و دمای بحرانی گیاه، از آغاز دهه ی دوم آذر ماه تا پایان دهه ی اول اسفند ماه، جزو دوره ی رشد محسوب نمی شود. از این رو، طول دوره ی رشد به 89 روز تقلیل یافت. طول دوره ی مرطوب نیز 38 روز محاسبه شد که شروع و پایان آن به ترتیب 18 آذر و 25 دی ماه بود. بارش موثر، نیاز آبی و آبیاری محصول برای گندم به ترتیب برابر با 89 ، 2/611 و 4/522 میلی متر و برای جو به ترتیب 8/41، 3/390 و 5/348 میلی متر بود. میزان افت عملکرد ناشی از تنش آبی در بافت خاک سنگین، متوسط و سبک در گندم به ترتیب برابر با 6/12، 0/00 و 2/42 درصد و مقادیر آن برای جو به ترتیب برابر با 3/42، 0/28 و 5/65 درصد محاسبه شد. میانگین، حداقل و حداکثر تولید نهایی در بافت های خاک ذکر شده برای گندم به ترتیب 26/1، 50/0 و 90/1 تن در هکتار و برای جو به ترتیب 48/0، 18/0 و 80/0 تن در هکتار برآورد شد. جهت کاهش اثرهای منفی کوتاهی دوره ی رشد منطقه و هم پوشانی ناقص آن با چرخه ی رشد محصول، اقداماتی مانند برداشت مطلوب از آب بارش ، کشت به موقع، بهبود بهره وری از آب، انتخاب ارقام مقاوم به خشکی یا ارقام زودرس و حفظ رطوبت با خاک ورزی حفاظتی را جهت دستیابی به پایداری در تولید محصول دیم توصیه می شود.

    کلیدواژگان: پتانسیل تولید، فصل رشد، محصول دیم، نیاز آبی
  • هادی خرسندی*، رویا فردوسی، عبدالوهاب عبدالهی صفحات 91-108
    به منظور بررسی فنی و اقتصادی اثرات عملیات خاک ورزی و کود نیتروژن در عملکرد گندم در شرایط تناوب با نخود، آزمایشی در قالب اسپلیت پلات بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور شامل خاک ورزی (کم خاک ورزی و بدون خاک ورزی) و مقادیر مختلف کاربرد کود نیتروژن (عدم کاربرد و کاربرد 30، 45 و 60 کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص) در 3 تکرار به مدت 4 سال در شرایط دیم سردسیری مراغه اجرا گردید. نتایج نشان داد تیمار خاک ورزی اثر معنی دار بر افزایش عملکرد دانه نداشت. اثر تیمار خاک ورزی بر رطوبت خاک معنی دار بود و در تیمار  بی خاک ورزی رطوبت خاک نسبت به تیمار کم خاکورزی بیشتر بود. نتایج ارزیابی اقتصادی نشان داد تیمار بدون خاک ورزی با مصرف 60 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن خالص  با نسبت تفاضل ارزش حال منافع به تفاضل ارزش حال مخارج معادل 6/43، به عنوان برترین تیمار از لحاظ مالی شناخته شد. این نسبت در تیمار بدون خاک ورزی و مصرف 45 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار  معادل 2/41 بود و در رتبه دوم قرار گرفت. در مجموع جهت افزایش پایداری و بهره وری تولید محصولات سالم و با کیفیت بالا، تیمار بدون خاک ورزی با مصرف 45 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن خالص به عنوان اقتصادی ترین تیمار از نظر مالی و محیط زیست برای مناطق سردسیر دیم پیشنهاد می گردد.
    کلیدواژگان: تناوب نخود، ارزیابی اقتصادی، کشاورزی حفاظتی
  • عباس سلیمانی فرد، مانی مجدم*، شهرام لک، مجتبی علوی فاضل، سید سعید پورداد صفحات 109-129
    به منظور بررسی تاثیر ازتوباکتر و کود شیمیایی نیتروژن بر صفات مورفولوژیکی، میزان جذب نیتروژن، میزان روغن، عملکرد دانه و کارایی مصرف نیتروژن شش ژنوتیپ گلرنگ تحت شرایط دیم، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 95-1394 و 1395-96 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی سرابله در استان ایلام اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل ترکیبی از تلقیح بذر با ازتوباکتر همراه با مصرف کود شیمیایی اوره در چهار سطح (بدون مصرف هیچ منبع کودی (شاهد)، تلقیح بذر با ازتوباکتر، تلقیح بذر با ازتوباکتر+ 50 درصد نیتروژن از منبع اوره  و 100 درصد نیتروژن از منبع کود شیمیایی اوره)  و شش ژنوتیپ گلرنگ (312-S6-697، PI-401478، PI-253895، PI-306974، پدیده و سینا) بودند. نتایج تجزیه واریانس مرکب برای دو سال نشان داد که اثرات اصلی منبع کود نیتروژن و ژنوتیپ بر کلیه ویژگی های گیاهی اندازه گیری شده معنی دار بودند. اثرات برهمکنش منبع نیتروژن × ژنوتیپ تنها بر صفات حجم ریشه، شاخص سطح برگ، تعداد شاخه فرعی،  نیتروژن دانه، نیتروژن کاه و کلش و میزان جذب کل نیتروژن معنی دار بود. نتایج مقایسه میانگین ها نشان داد که تیمار تلقیح با ازتوباکتر + 50 درصد کود شیمیایی نیتروژن نسبت به تیمار 100 درصد مصرف کود شیمیایی نیتروژن، کارایی مصرف نیتروژن بالاتری داشت ولی، تفاوت معنی داری در عملکرد دانه بین این دو تیمار وجود نداشت. مقایسه میانگین ژنوتیپ ها نشان داد، سینا با بیشترین عملکرد دانه (1203 کیلوگرم در هکتار) و کارآیی مصرف نیتروژن (49/17 کیلوگرم بر کیلوگرم) رقم برتر بین ژنوتیپ های بررسی شده شناخته شد.بنابراین با توجه به ضرورت کاهش خطرات زیست محیطی در اثر مصرف بیش از حد کود شیمایی نیتروژن، استفاده از ارقام مناسب (سینا) با کاربرد 50 درصد مقدار توصیه شده کود شیمیایی نیتروژن به همراه ازتوباکتر برای زراعت گلرنگ تحت شرایط دیم  منطقه توصیه می شود.
    کلیدواژگان: ژنوتیپ سینا، حجم ریشه، جذب نیتروژن، شاخص سطح برگ، وزن هزار دانه
|
  • Mahnaz Rahmati *, ‏Tahmaseb‏ Hosseinpour, Ali Ahmadi Pages 1-20

    In this study, the methods of genotype × trait (GT) and genotype by yield× trait biplot (GYT) were used to identify interrelationships between different traits and the best wheat genotypes selection based on multiple traits. During the 2017-2018 cropping season, fifteen cultivars/ promising lines along with a durum wheat cultivar, Zahab, were tested on field’s farms at two sites, Delfan and Khorramabad (Imanabad region). The results of ANOVA for the evaluated traits showed significant differences among genotypes for plant height, day to heading and maturity, grain yield and harvest index. According to the mean grain yield of the genotypes at both experimental sites, the maximum grain yield was obtained for Varan, Sadra, Ivan and Azar2/Sabalan/… genotypes with mean grain yield of 3374, 3207.5, 3054 and 2866.5 kg/ha, respectively. Based on GT-Biplot polygon, Varan and Sadra cultivars were displayed high GY, SSM, TKW and PH at two experimental sites. The vector view of GT biplot showed high correlation between grain yield with 1000-kernel weight, plant height and harvest index at experimental sites. Based on results of GYT biplot, Varan and Sadra cultivars were the best genotypes in combining grain yield with all traits evaluated. The high correlations between combinations of 1000-kernel weight and plant height with grain yield were observed, suggesting the importance of these traits in combining with grain yield to increase genotypes productivity.

    Keywords: Genotype × yield × trait, GYT index, Grain yield
  • Rahman Rajabi, Seed Vahid Eslami *, Majid Jami Al- Ahmadi, Reza Mohammadi, Mohsen Saeidi Pages 21-38
    Sufficient nutrition on crop is one of the most important factors for improving wheat grain yield and quality. To evaluate the effect of Nitrogen (urea) by different foliar application treatments and top dressing fertilizer on yield and yield components of wheat, a strip split plot design based on RCBD with three replicates was conducted under rainfed and supplemental irrigation conditions during two cropping seasons 2016-17 and 2017-18. Experimental treatments were: A: control (without application of N), foliar application of urea during booting, booting + grain filling and grain filling stages in main plot, B: different wheat cultivars including in sub plots, C: top dressing fertilizer including application and non-application (control) in strip factor were considered. Based on combined-ANOVA, the effect of year under rainfed condition was significant for grain yield, biological yield, number of grain per spike, number of spike/m2, harvest index and spike length. Application of N as top dressing fertilizer had significant effect on all studied traits in both rainfed and supplemental irrigation conditions. Also, foliar application of N in the all three stages increased BY, GY, 1000-grain weight, NGPS and SL. In terms of GY under rainfed conditions, Paraw cultivar had the most grain yield and yield components with the highest biological yield. Under supplemental irrigation condition, Baran cultivar had the highest grain yield, while Azar-2 produced the lowest gain yield in both rainfed and supplemental irrigation conditions.
    Keywords: nitrogen, thousand kernel weight, harvest index, Protein percentage
  • Sirous Hassannejad * Pages 39-62
    In order to identification and survey of weed species in rainfed wheat fields of Maragheh, sampling was done in 50 fields followed a "W" pattern by 20 quadrats 0.25 m2 for each field during the wheat tillering to stem elongation stages in spring 2018. Ranking of weeds were done with relative dominant index. Data on weeds and environmental factors of all fields were analyzed through redundancy analysis (RDA) and weed species distribution and their relationships with environmental factors displayed in ordination diagrams. Overall, 81 weeds species belonging to 20 plant families were identified in these fields. The sunflower, grasses, and mustard families with 14, 13, and 11 weed species, respectively were dominant plant families in these fields. Cow soapwort (Vaccaria grandiflora), Russian knapweed (Acroptilon repens), sticky willy (Galium aparine), and false carrot (Turgenia latifolia) with 30.45, 29.51, 26.49, and 25.30, respectively were dominant weed species. Among observed weeds, 61.73% were annual and 38.27% were perennial. Also, 83.95% of weeds were dicotyledonous and 16.05% of them were monocotyledonous. RDA was done with frequency of 60 frequent weed species (observed in more than 3 fields) and sampling sites latitude, longitude, and elevation using CANOCO (Version 4.5). RDA results showed that site latitude and then elevation had maximum effect on weed species distribution. The first and second RDA axes described 77.9% of variations in weeds distribution affected by surveyed environmental factors. Cow soapwort and Russian knapweed had maximum presence in fields with highest elevation, but Iranian knapweed (Centaurea depressa) was observed in fields with minimum elevation.
    Keywords: Family important, Frequency, redundancy analysis, relative diversity, relative dominant
  • Farhad Bayat, Mohammad Reza Jahansuz *, Mohammad Bagher Hosseini, Fereydoun Sarmadian, Gholam Reza Peykani, Mostafa Oveisi Pages 63-89

    Growing season is the part of a year with suitable temperature and sufficient moisture for crop normal growth. Whit recognizing the growing period in the region and crop water requirement can adopt appropriate management to better compromise crop with climate limitations in rainfed agriculture. In the research, the length of growing period in Abhar area using linear interpolation and climatic data was investigated. Besides that, crop water requirement, potential yield, and yield reduction in heavy, medium, and light soil texture for rainfed winter wheat and spring barley were studied using FAO method and long-term synoptic information. Results showed that the length of growing period in terms of moisture was estimated 179 days that its beginning and ending were 1st November and 28th April, respectively. But, considering air temperature and crop critical temperature, from beginning of December to end of February was not involved in the growing period. Therefore, the length of the growing period was declined to 89 days. The humid period was calculated 38 days that its begging and ending were 9th December and 15th January, respectively. Efficient rainfall, crop water requirement, and crop irrigation requirement during winter wheat growing cycle were 89, 611.2, and 522.4 and during spring barley growing cycle were 41.8, 390.3, and 348.5 mm, respectively. Generally, the average, minimum and maximum final yields were estimated for wheat by 1.26, 0.50 and 1.90 Mg ha-1 and for barley by 0.48, 0.18 and 0.80 Mg ha-1, respectively. To mitigate the negative consequences of the shortness of region growing period and its incomplete overlapping with crop growth cycle, measures such as optimum rainwater harvest, sowing in time, improving water use efficiency, selecting drought-resistant or short-season cultivars, and using conservation tillage practices to maintain water are suggested to reach sustainability in rainfed crop production.

    Keywords: Production Potential, Growing season, Rainfed Crop, Water requirement
  • Hadi Khorsandy *, Roya Ferdosi, Abdolvahab Abdulahi Pages 91-108
    In order to investigate the effects of different levels of tillage and nitrogen fertilizer on wheat yield in rotation with chickpea and introduce best economic treatment, a split plot experiment based on  randomized complete block design with 3 replicates during 4 years were conducted. tillage methods (minimum tillage and no tillage) were located in main plots and different nitrogen fertilizer application (without nitrogen application, 30, 45 and 60 kg/ha pure nitrogen) was located in sub plots. The results showed that tillage treatment did not have a significant effect on grain yield. The effect of tillage treatment on soil moisture was significant and in without tillage, soil moisture was higher than low tillage. The results of the economic evaluation showed that no tillage treatment with 60 kg/ha of pure nitrogen fertilizer with The ratio of the difference in the present value of the interest to the difference in the present value of the expenses, equivalent 43.6 was recognized as the best financial treatment. In the treatment without tillage and 45 kg/ha of pure nitrogen this ratio was 41.2 and was ranked second. Finally, due to the importance of designing cultivation systems and with respect to environmental principles and ecosystem services and in order to increase the sustainability and productivity of production and production of healthy and high quality products, without tillage treatment and consumption of 45 kg/ha Nitrogen (T0N45) as the most economical treatment in areas Cold rain is recommended.
    Keywords: Chickpea rotation, Economic evaluation, Conservation agriculture
  • Abas Soleimanifard, Mani Mojaddam *, Shahram Lack, Mojtaba Alavifazel, Seyyed Saeid Pourdad Pages 109-129
    This study was performed for the evaluation of the effect of Azotobacter and nitrogen levels on morphological traits, plant nitrogen uptake rate, seed oil and yield and nitrogen use efficiency of six safflower (Carthamus tinctorius L.) genotypes under rainfed conditions, as a factorial experiment based on a randomized complete block design with three replications, during 2015-2016 and 2016-2017 growing seasons. Experimental factors were seed inoculation with Azotobacter and urea chemical fertilizer application (Non-inoculated with Azotobacter and urea as control, seed inoculation with Azotobacter, inoculation with Azotobacter + 50% N and inoculation with Azotobacter + 100% N) and six genotypes of safflower (312-S6-692, PI-401478, PI-253895, PI-306974, padide and sina). The combined analysis of variance for two years showed that the main effects of fertilizer and genotype had significant effect on all of the traits. The interaction of nitrogen × genotype was significant on root volume, leaf are index, number of lateral branches, grain nitrogen, straw nitrogen and total nitrogen uptake. Result showed that inoculation with aztobacter + 50% use of nitrogen had higher nitrogen use efficiency than aztobacter + 100% use of nitrogen. However, there was no significant difference in the grain yield between those fertilizer treatments. Sina with the highest values of grain yield (1203 kg.ha-1) and nitrogen use efficiency (17.49 kg.kg) was considered as superior variety. Therefore, with the aim of reducing environmental pollution by excessive use of N chemical fertilizer, application of Azotobacter is suitable for safflower production under daryland conditions.
    Keywords: Sina cultivar, Root volume, Nitrogen uptake, leaf area index, thousand grain weight