فهرست مطالب
نشریه معماری شناسی
پیاپی 18 (بهار 1400)
- تاریخ انتشار: 1400/02/19
- تعداد عناوین: 25
-
صفحه 1
نیاز به مسکن از جمله نیاز های بنیادی بشر است که از زمان انسان های اولیه و غار نشین تا به امروز مطرح بوده است .ولی امروزه نه تنها تامین مسکن بلکه چگونگی تامین آن نیز از معضلات جامعه کنونی است و منجربه آن شده است که تامین مسکن برای قشر کم درامد و آسیب پذیر جامعه از دغدغه های دولت حاکم در هر کشوری باشد.یکی از راه حل هایی که برای این امر مطرح شد بحث مسکن اجتماعی است. به لحاظ تاریخی، مسکن اجتماعی در اروپای شمالی و بیشتر دولت های سوسیالیست به شکلی وسیع وجود داشته است. بعد از جنگ جهانی، یعنی زمانی که دولتها مداخلات زیادی در اقتصاد داشتند، مسکن اجتماعی هم قویتر از هرزمانی به صحنه آمد. در ایران نیز طرح تولید انبوه مسکن ارزان برای گروه های کم درامد که طرح مسکن مهر نامگذاری شد، به عنوان یکی از برنامه های محوری دولت نهم برای بر قراری عدالت اجتماعی و کمک به گروه های محروم شهری مطرح شد. . در این مقاله با استفاده از روش مقایسه ای و تحلیل محتوای کیفی و همچنین با استفاده از مطالعات میدانی و کتابخانه ای سعی به مقایسه تطبیقی تجارب مسکن اجتماعی در ایران و کشورهای دیگر شد و از نتیجه گیری این پژوهش پیشنهاداتی نیز ارایه شد.
کلیدواژگان: تجارب برنامه ریزی شهری، مسکن اجتماعی، ایران، کشورهای دیگر -
صفحه 2
سازه های هیدرولیکی نقش اساسی در سیستم اقتصادی کشور دارند و جزو سازه های استراتژیک محسوب می شوند و ضروری است از عملکرد و دوام مناسبی برخوردار باشند.از عوامل موثر بر دوام و کارایی این نوع سازه ها می توان به تاثیر نسبت آب به سیمان در مقاومت سایشی، تخلخل و نفوذپذیری بتن به کار رفته در ساخت آن ها وتاثیر افزودنی هادرطرح اختلاط بتن اشاره نمود. بنابراین ضروری به نظر می رسدکه با توجه به فناوری نوین این نوع از بتن ها، تحقیق و بررسی بیش تری بر روی آن ها و پارامترهای موثر بر دوام و مقاومت بتن صورت پذیرد. هدف از این پژوهش، شناخت مهم ترین عوامل موثر بر دوام و مقاومت بتن در سازه های هیدرولیکی همچون استفاده از الیاف در بتن، نانوسیلیس ها و میکروسیلیس ها، مقاومت سایشی، نفوذپذیری مقاومت در برابر کاویتاسیون و تخلخل بتن می باشد. روش تحقیق به صورت توصیفی-تحلیلی و در قالب بررسی متدهای عملکردی دوام و مقاومت بتن در سازه های هیدرولیکی می باشد. طبق این روش، پس از معرفی و بررسی هر کدام از عوامل مذکور، ویژگی های دو عامل استفاده از میکروسیلیس ها و الیاف بتنی در قالب جدول شماره(5) جمع بندی گردید. سپس به هر کدام از ویژگی های برشمرده شده برای هر دو عامل، ضریب اهمیت در سازه های هیدرولیکی اختصاص یافت. نتایج حاصل از این مقایسه گواه این مطلب بود که استفاده از الیاف در بتن مصرفی در سازه های هیدرولیکی، از اهمیت و کارایی بیش تری نسبت به دیگر عوامل برخوردار است.
کلیدواژگان: سازه های هیدرولیکی، مقاومت و دوام بتن، بتن الیافی، میکروسیلیس -
صفحه 3
شناسایی قابلیتها و الگوهای گردشگری هر منطقه در راستای توسعه گردشگری آن منطقه حایز اهمیت است. صنعت گردشگری میتواند بهعنوان راهحلی پایدار در جهت حفظ میراث صنعتی مناطق صنعتی و نیز احیاء الگوهای فرهنگی و محلی در حال نابودی مطرح گردد. در این پژوهش به روش کیفی و با استفاده از روششناسی توصیفی- تحلیلی به بیان قابلیتها و جاذبههای گردشگری شهرستان صنعتی لالی بهمنظور توسعه صنعت گردشگری پرداختهشده است. روش گردآوری اطلاعات بهصورت مطالعات کتابخانهای، مشاهدات میدانی و اسناد و گزارشهای موجود در خصوص ویژگیهای فرهنگی - اقلیمی عشایر بختیاری و تاریخچه صنعت نفت در این منطقه میباشد. نتایج حاصل از پژوهش حاکی از آن است که وجود شاخصههای اقلیم عشایری چه از جنبه فرهنگی و چه ازلحاظ منظر طبیعی منطقه موردپژوهش را از حیث توسعه گردشگری بهسوی الگوهای گردشگری عشایری، فرهنگی و اکوتوریسم هدایت مینماید؛ و نیز شاخصههای تاریخ صنعتی منطقه و معماری بهجامانده از آن، بهسوی الگوهای گردشگری صنعتی و شهری رهنمون میگردد.
کلیدواژگان: گردشگری، شهر لالی، صنعت نفت، عشایر بختیاری -
صفحه 4
مشرق زمین مهد اندیشه ها، تمدن ها و ادیان بوده است،این اعتقاد مشهوری است که در منابع متعدد تاریخی،باستان شناسی و فرهنگی به آن تصریح شده است..قرارگیری شرق در برابر اسلام نظامی دو قطبی ایجاد کرده و این باعث شده پاسخ مسلمی برای تقسیم این اندیشه ها به دوقطب کاملا متفاوت و جدا ازهم وجود نداشته باشد.جامعه شرق به رغم تنوع قومی ،دینی،آیینی،زبانی و فرهنگی دارای مفهوم واحد است که از ریشه ای مشترک میان این جوامع نشات میگیرد. در این مقاله به بررسی تاثیرات دوسویه و مثبت و منفی اندیشه های شرقی و اسلامی بر فرهنگ هردو پرداخته ایم. روش پژوهش در این مقاله به صورت روش مقایسه ای و تحلیل محتوای کیفی است. دراین پژوهش تاثیرات متقابل شرق و اسلام را مورد بررسی قرار داده و بر اساس نتایج حاصل پیشنهاداتی در زمینه بهبود روابط شرق و اسلام داده شده است.
کلیدواژگان: اندیشه های شهرسازی، تفکرات شرق، تفکرات اسلامی، فرهنگ -
صفحه 5
بام سبز، تا کنون به عنوان یکی از عناصر مهم معماری به شمار رفته است، حال آنکه این مقوله از نظر معماران دور مانده است و پژوهش های اندکی بر روی پوشش گیاهی مناسب برای بام سبز انجام شده است. خداوند در قرآن کریم در آیه 61 سوره هود فرموده اند:"هو انشاءکم من الارض و استعمرکم فیها"(او شما را از زمین انشاء کرد پس آباد کنید آن را) در حالیکه انسان ها آنگونه که شایسته بوده است، به محیط زیست احترام نگذاشته اند و نسبت به زمین توجه کافی نداشته اند که امروزه عواقب ناشی از آن متوجه خودشان شده است. اگر چه تا به امروز کاشت هر گیاهی را روی بام امکان پذیر بوده است، اما طراحی فضای سبز روی بام با محدودیت هایی از جمله محدودیت های اقلیمی، طراحی سازه ای، هزینه نگهداری، تصورات طراح بام سبز مواجه بوده و از سوی دیگر سبک بودن سازه ی بام حایز اهمیت است. تاکنون گیاهانی عملکرد مناسبتری در بام سبز داشته اند که در خاک کم عمق و با مراقبتهای کم رشد کردهاند. لذا هدف از پژوهش حاضر تبیین مولفه های اثر گذار به منظور طراحی الگوی کاشت بهینه جهت بام سبز در اقلیم گرم و خشک تهران بوده است. این پژوهش دارای ماهیت کاربردی و با رویکرد تفسیرگرایی و با روش توصیفی-تبیینی به معرفی گونه های گیاهی مناسب تهران پرداخته است. از مطالعات انجام شده این نتیجه حاصل شده است که گیاهانی مناسب بام سبز هستند که علاوه بر آنکه نیاز به رسیدگی و آبیاری کمتری داشته اند، دارای ویژگی های فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی متنوع بودهاند. این عوامل باعث پایداری و تاب آوری بیشتر بام سبز شده است. گونه های مثمر نیز به عنوان گونه های محدودکننده به شمار رفته اند که از نظر اولویتبندی، همنشینی شان با سایر گیاهان بررسی شده است.
کلیدواژگان: بام سبز، پوشش گیاهی بام سبز، منظر شهر تهران، فضای سبز، تاب آوری شهر -
صفحه 6
یکی از نیازهای روحی و تمایلات انسان میل به شادی است. در همین راستا در مطالعات جدید شهری، شادی به یک مفهوم کلیدی تبدیل شده و ادبیات شادی روی نقش مکان، جوامع محلی و پیوستگی اجتماعی حساب جدی باز می کند. شهر شاد متشکل از فضاهای شهری شاد به منظور تعامل مردمان شاد است؛ مردمانی که هم تجربه شادی لحظه ای را داشته باشند و هم شادی ماندگار را تجربه کرده باشند. خلق شهر شاد، کاری است همگانی و مسئولیت آن به عهده یک نفر یا ارگان مشخصی نیست، فلذا آنچه در این بین بر عهده طراحان شهری است، فراهم سازی بستر چنین فعالیت هایی است. بر این اساس تدوین چارچوبی مدون برای طراحی فضاها و مراکز شهری شاد از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین پژوهش حاضر با مرور مبانی نظری مرتبط با انگاشت های موضوع و همچنین مرور تجربیات جهانی با هدف تدوین الگوی مفهومی مراکز شهری شاد گام برداشته است. این پژوهش از زمره پژوهش های توصیفی- تحلیلی قرار دارد و برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانه ای استفاده شده و تجزیه و تحلیل اطلاعات نیز به صورت فراتحلیل می باشد. نتایج تحقیق نشان میدهد که در دهه اخیر موضوع شادی مورد توجه متخصصان شهری قرار گرفته و شهرهایی همچون کپنهاگ و بوگوتا مبتنی بر تجارب خود در حال تولید ادبیات این حوزه هستند. کیفیت شهر و فضاهای شهری عاملی موثر بر شادی بوده و میزان شادی در فضاهای شهری نیز می تواند نمودی از کیفیت فضاها باشد. از این رو می توان شادی را همچون سرزندگی، کیفیتی پایه در فضاهای شهری دانست. نگاه به داده های جهانی نشانگر وضعیت نامناسب ایران در زمینه شادی است که بخشی از این وضعیت را می توان در کیفیت فضاهای شهری و زمینه های بروز شادمانی در این فضاها جستجو کرد. در نهایت معیارها و شاخص های موضوع منتج از مرور مبانی نظری تدوین شده است.
کلیدواژگان: الگوی مفهومی، مراکز شهری، شهر شاد، تجارب موفق جهانی -
صفحه 7
زیبایی همواره یکی از مناقشه بر انگیزترین مفاهیم در تاریخ فرهنگ و هنر بشر بوده است. در یک تقسیم بندی کلی مجموعه تعاریفی که بدین منظور ارایه شده است را می توان به دو جریان عینیت گرا و ذهنیت گرا تقسیم کرد. در حالیکه تجربه زیبایی شناسی در جریان عینیت گرا، تجربه ای متاثر از ویژگی های عینی و لمس پذیر شی است؛ گفتمان زیبایی شناسی ذهنیت گرا، تجربه زیبایی شناختی را تجربه ی غیر شناختی ارزیابی می کند که به معنای نادیده گرفتن ویژگی های عین، یا ابژه تجربه زیبایی شناختی می باشد. از این رو نمی توان هیچ جایگاهی برای ویژگی های عینی یک اثر معماری در خلق تجربه زیبایی شناختی در نظر گرفت. هدف پژوهش حاضر، تعیین دامنه و عوامل موثر بر فرآیند تجربه زیبایی شناختی در معماری است، تا علاوه بر فهم صحیح از چگونگی شکل گیری چنین تجربه ای بتواند این تجربه را از سلطه آنچه که ذهنی گرایی نامیده می شود آزاد سازد. روش انجام تحقیق در این پژوهش، ترکیبی از روش توصیفی-تحلیلی و استنباطی است که با مطالعه منابع اسنادی و تحلیل استنباطی اطلاعات گرد آوری شده انجام گرفته است. این پژوهش ابتدا منشاء مناقشات بر سر مفهوم زیبایی را بیان می کند، سپس با رجوع به گفتمان زیبایی شناسی مدرن آنچه را که دلایل عمده شکل گیری جریان ذهنیت گرا در تعریف زیبایی است را مورد پژوهش قرار می دهد ودر آخر با رجوع به آرای جورج لیکاف و مارک جانسون به عنوان دو اندیشمند برجسته در حوزه علوم شناختی بنا دارد تا تجربه زیبایی شناسی در معماری را از دام آنچه که ذهنی گرایی نامیده می شود رها سازد، این پژوهش تجربه زیبایی شناختی در معماری را تجربه ای شناختی ارزیابی می کند که مولفه انسجام بخش آن حاصل از هماهنگی میان، عین و یا ابژه تجربه زیبایی شناسی، با بدن و ذهن می باشد.
کلیدواژگان: زیبایی، معرفت شناسی، استعاره، تجربه زیبایی شناسی -
صفحه 8
معماری به عنوان یکی از جلوه های هنر، سهم ویژه ای در انتقال اصول و ارزش های نظری هر جامعه بر عهده دارد. معماری را می توان تنظیم رابطه درون و بیرون متاثر از ماهیت دو وجه آن دانست. آثار معماری به ویژه زمانی که صحبت از معماری اسلامی در میان باشد، تجلی بخش سنت اسلامی است که در ادوار مختلف، به صورت های متفاوتی در آثار مختلف تجلی یافته است. این آثار با هر شکل و کارکردی که باشند، بر اصولی واحد استوارند، تحت عنوان اصول معماری ایرانی از آنها یاد می شود. این اصول به تعبیر دکتر پیرنیا و دکتر فلامکی است که در گونه های مختلف معماری نمود پیدا کرده است. بر همین اساس معمار مسلمان، سعی در متجلی کردن این اصول در ساختار معماری خود داشته و در این باره از راهکارهای مختلفی نیز بهره جسته است. هدف پژوهش نحوه نمودپذیری اصول معماری ایران و همچنین ریشه یابی آنها از دیدگاه دکتر پیرنیا و دکتر فلامکی است. تحقیق حاضر از حیث ماهیت کیفی بوده و داده ها با ابزار کتابخانه ای شامل کتب و نشریه های تخصصی گردآوری شده است. نتایج نشان می دهد که معماری ایران دارای ویژگی هایی است که در مقایسه با معماری کشورهای دیگر جهان از ارزشی ویژه برخوردار است و اصول معماری آن برگرفته از مبانی اعتقادی و ایدیولوژیک اسلامی هستند و معمار مسلمان با علم به این مبانی و در جهت تجلی آنها در آثار خویش، از این اصول بهره گرفته است.
کلیدواژگان: اصول معماری ایرانی، محمد کریم پیرنیا، محمدمنصور فلامکی، معماری اسلامی -
صفحه 9
امروزه هویت منظر شهری و خاطرات جمعی به وجود آمده از آن برای تمامی انسان ها، با فقدانی بحث برانگیز روبه رو شده، طوری که انسان ارتباط خود را با مکانی که در آن زندگی میکرده از دست داده است. این فقدان هویتی نسبت به مکانها و میزان خاطره انگیزی آن در فضاهای شهری، مشکلاتی را در هویت فردی و جمعی شهروندان ایجاد کرده است. مشکلاتی که شامل ایجاد بحران های متعدد و کاهش کیفیت این فضاها را شامل می شود. حال با این تفاسیر نقش منظر شهری به عنوان واقعیتی عینی در قلمروهای فضاهای عمومی را می توان با افزایش کیفیت نمادها و خاطرات جمعی و ارتباطات گروهی، مسبب به وجود آوردن خاطراتی برآمده از محل زندگی جمعی با حالتی اجتماعی به صورت چهار مرحله شامل؛ 1.شکل گیری، 2.ثبت ،3.تداعی و4. انتقال را فراهم کرد. روش تحقیق حاضر از نوع توصیفی و تحلیلی (مطالعات کتابخانه ای و اسنادی) می باشد. در ابتدا با مطالعه متون مرتبط با هدف پژوهش، ابعاد و معیارهای لازم برای بررسی نقش منظر شهری در میزان ایجاد فضاهای خاطره انگیز شهری و همچنین عوامل موثر بر آن نیز شناسایی و چگونگی آن مورد کنکاش قرار می گیرد. در نهایت پس از تعیین مفاهیم، برای پژوهش های بعدی پیشنهاد به بررسی الگوی رفتاری و برداشت مشاهدات میدانی به صورت یک مثال را ارایه می دهیم تا پژوهشگران بعدی به توانند این مفاهیم را به عنوان چراغ راهی در پژوهشهای آتی خود به عنوان معیار قرار دهند.
کلیدواژگان: منظر شهری، خاطره انگیزی، فضای شهری -
صفحه 10
امروزه بیش از نیمی از عمر انسان شهرنشین در خانه می گذرد؛ لذا کیفیت فضای داخلی بر شیوه رفتار،عواطف و بسیاری دیگر از جنبه های فیزیکی و روحی ساکنان اثرگذار است. از دیگرسو به واسطه شرایط اقتصادی و تغییرات در شیوه زندگی انسان معاصر شاهد حداقلی شدن مساحت مسکن و نیاز به بهره بردن حداکثری از آن هستیم. در طول تاریخ پاسخگویی به شرایط متغیر و نیازهای جدید همواره ضرورتی جداییناپذیر از معماری بوده است. ضروریست، کیفیتی که محیطهای معماری و طراحی داخلی را بهعنوان عناصری تلفیقی، در جهت تامین منافع چندگانه کاربران و افزایش منفعت همه جانبه «مدیریت» میکند، «انعطاف پذیری» مینامیم. برای دستیابی به کیفیت «انعطاف پذیری» معماری و طراحی داخلی «پر محتوا» و « چند عملکردی » باید به مفاهیم ساده و پیچیده در طراحی داخلی توجه نمود و در نهایت ویژگیهای بصری قابل ملاحظهای را خلق نمود که ما را به سوی اهدافی چون «تامین نیازهای عملکردی فضا با حداکثر کارایی»، «صرفهجویی هزینههای ساخت در دراز مدت» و «تامین نیازهای عاطفی انسان» و... هدایت کنند. هدف از این پژوهش بازشناسی اصول طراحی داخلی انعطاف پذیر در مسکن می باشد که با استفاده از روش توصیفی تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه ای رابطه ی انعطاف پذیری و طراحی داخلی و چگونگی تاثیر آن در ارتقاء کیفیت زندگی مورد بررسی قرار گرفت. یافته های پژوهش نشان دادند، پارادایم انعطاف پذیری با طراحی داخلی در ارتباطی مستقیم بودم و ار طریق انعطاف پذیری عملکردی و اثرات نور، رنگ، گیاه، مصالح و اصول روانشناسی محیطی امکان ارتقا کیفیت فضای داخلی را خواهد داشت.
کلیدواژگان: پارادایم انعطاف پذیری، طراحی داخلی مسکونی، معماری داخلی -
صفحه 11
درس طراحی معماری به عنوان یکی از دروس کارگاهی دانشجویان معماری در راستای استفاده از نوع ابزار بسیار حایز اهمیت است، چرا که در این درس دانشجویان برای نخستین بار به صورت جدی از ابزاری به جز ابزار دستی برای ترسیم، معرفی و ارایه طرح خود استفاده میکنند. از این رو بررسی تفاوت این دو ابزار یعنی دستی و رایانه ای در محصول نهایی می تواند قابل بررسی و اهمیت باشد. در پژوهش حاضر، به مولفه های تاثیر گذار در روند طراحی و نتیجه نهایی با روش توصیفی – تحلیل پرداخته شده است. روش گرد آوری اطلاعات به صورت کتابخانه ای و پیمایشی بوده است که در بخش کتابخانه ای با استفاده از مقالات و کتاب های مرتبط با عنوان پژوهش و در بخش پیمایشی با استفاده از ابزار پرسش نامه استفاده گردیده است. پرسش نامه به صورت نمونه گیری تصادفی بین 180 دانشجویان سال آخر مقطع کارشناسی معماری توزیع گردید که درس طرح سه را گذرانده اند. کلیه آنالیز ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام شد. در این پژوهش با توجه به پاسخ های جامعه آماری و نتایج حاصل از آن، دانشجویان تمایل بیشتری به ابزار دستی برای یادگیری نشان میدهند و این نوع ابزار را برای فرایند درس طرح سه معماری خود بیش از ابزار یارانه ای بر می گزینند، علت این میزان تمایل بیشتر سلیقه شخصی بوده است تا عدم مهارت در استفاده از ابزار رایانه ای و پس از آن اجبار استاد گزینه ی بعدی برای انتخاب ابزار دستی بوده است. این میتواند نشات گرفته از آن باشد که هنوز راه زیادی برای تسهیل مسیر آموزش با تکنولوژی وجود دارد.
کلیدواژگان: فرایند آموزش، یادگیری، ابزار آموزش، طرح معماری، خلاقیت، طرح معماری سه -
صفحه 12
گرایش ذاتی انسان به طبیعت و فرآیندهای طبیعی متمرکز است، که می تواند اثرات روحی و جسمی را به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر انسان داشته باشند. که در این میان نقش معنویت را که یکی از نیازهای روحی است نمی توان نادید گرفت معنویت یکی از نیازهای درونی انسان و بخش جدایی ناپذیر از اخلاق و ارزش های انسانی است محیط هایی موفق تر به لحاظ کاری هستند که بتوانند این عامل را که در افزایش بازدهی و سلامتی و افزایش کارایی کارکنان تاثیر گذار است را تامین کنند. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیرات معماری بیوفیلیک بر بهزیستی معنوی کارکنان ادارات در محیطهای اداری انجام شده است. تحقیق حاضر از نوع ارتباطی و همبستگی است، و از نظر هدف، تحقیقی کاربردی می باشد. روش تحقیق، روش پیمایشی و ابزار گردآوری داده ها، پرسشنامه استاندارد سنجش بهزیستی معنوی در میان کارکنان است. پایایی پرسشنامه با توجه به آلفای گرونباخ (70/0) مورد تایید قرار گرفت پرسشنامه ها با استفاده از نرم افزارspss نسخه 22 تایید شد.روش آزمون و بررسی فرضیات تحقیق با استفاده از همبستگی پیرسون و فراوانی ورگرسیون صورت گرفت،وهمچنین از آزمون لوین نیز جهت اثبات فرضیه تحقیق استفاده شد نتایج این پژوهش بیانگر آن است که بین که بین میزان انگیزه ، تحمل مشکلات و امید برای رسیدن به هدف با ضریب همبستگی به ترتیب 0. .855** ،.718** 0 و. 802** 0 با در سطح معنی داری ، 0.01وضعیت نور طبیعی رابطه وجود دارد..
کلیدواژگان: معماری بیوفیلیک، طبیعت، بهزیستی معنوی، کارکنان محیطهای اداری -
صفحه 13
امروزه در بسیاری از طرحهای معماری و شهرسازی شاهد سیطره کمیتگرایی و عدم توجه کافی به خلق فضاهایی انسان محور و مکانهایی مبتنی بر نیازها و انگیزشهای انسانی هستیم. این درحالی است که مطالعات بسیاری نشان از اهمیت توجه به نیازها و مکانسیمهای انسانی دارد. یکی از این مکانیسمها، حواس انسان است؛ این حواس دریچه ارتباط انسان با محیط اطراف شناخته میشوند که عدم توجه به آنان موجب آسیبهای بسیاری ازجمله نبود حس تعلق برای کاربران و از بین رفتن مکان و معنا میگردد. فلذا، این نوشتار با هدف پاسخ به سوال "جایگاه غنای حسی در خلق مکان چیست؟" با رویکردی کیفی و بهرهگیری از استدلال منطقی، با بهرهگیری از مطالعات کتابخانهای و اسنادی، بررسی و مطالعه منابع مکتوب داخلی و خارجی و بیان، تحلیل و تفسیر به نگارش درآمده است. یافتههای نوشتار حاضر بیانگر آن است که غنای حسی در پنج مولفه غنای حسی، غنای بینایی، غنای شنوایی، غنای لامسه یا بساوی و غنای چشایی در سه بعد مولفههای مکان: خصوصیات فیزیکی، فعالیت و تصورات قابل تبیین است که نهایتا این پژوهش برای هریک از شاخصهای عنوان شده، مولفههایی را پیشنهاد میدهد که در هر بستر خاص، مطابق با خصوصیات آن میتواند، شکل و ظاهری منحصربهفرد خود را داشته باشد.
کلیدواژگان: غنای حسی، خلق مکان، مکان، حواس -
صفحه 14
با آغاز دوره مدرن فعالیتهای انسانی با بهرهگیری بی ضابطه از طبیعت شرایط بی سابقه ای را بر آن تحمیل ساخت که آلودگی های محیطی، نابسامانی زیستگاه های جانوری و گیاهی، بر هم خوردن اکوسیستم های طبیعی انقراض گونه های کمی آب و درخطر قرار گرفتن نسل های دیگر جانداران و... اثرات تخریبهای محیطی در این دوره است. انسان با مشاهده این آثار و اطلاع از خسارتهای ناشی از بیتوجهی به طبیعت، اندکاندک از روشهای گذشته خویش پشیمان شده و سعی در جبران آن نموده است؛ چراکه وابستگی همهجانبه انسان به طبیعت وظیفه را بر عهده او گذاشته است. توجه به طبیعت و محیطزیست در مقیاسهای مختلف بهصورت پروژههای ملی، منطقهای و فرا منطقهای در جهان به مورداجرا گذاشتهشده است. بیشک، تحقیقات و آموزش از زیرساختهای رشد و شکوفایی هر جامعهای هستند و توجه به آنها بسیار حایز اهمیت است. هدف از انجام این تحقیق، طراحی مرکزی تحقیقاتی، با استفاده از استانداردهای جدید و مطابق با نیازهای مراجعین اینگونه مراکز بوده است. در کشور ما، باوجود توجه بسیار به امر آموزش و پژوهش، نیاز به طراحی و اجرای چنین مراکزی ضروری به نظر میرسد چراکه اغلب ساختمانهای تحقیقاتی کشور، مربوط به دهههای پیش و با استانداردهای گذشته طراحیشدهاند و بهخوبی پاسخگوی تمامی نیازهای کاربران نمیباشند. این پژوهش در پی پاسخ به پرسش: اساسا طراحی اکولوژیک چیست و ضرورت آن در رابطهی میان انسان، طبیعت و جامعه چگونه نمود می یابد؟ بهمنظور پاسخ به چنین پرسشی ابتدا با استناد بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی به دنبال تبیین ماهیت واژگان کلیدی چون محیطزیست، اکولوژی و در راستای آن طراحی اکولوژیک برمیآید، در ادامه بهمنظور تسلط بر موضوع و موضع پژوهش اهداف آن به رشته ی تحریر درمیآید، نتایج حاکی از آن است که 6 راهکار برای طراحی معماری با رویکرد اکولوژیک مثمر ثمر است، که این 6 راهکار شامل 1) بهرهگیری از منابع قابل احیاء، 2) بازیافت/حذف زباله و آلودگی، 3) انرژی نهاده شده، 4) عمر طولانی/تطبیق مناسب، 5) هزینه تمام طول عمر، 6) سلامتی و شادابی میباشد. این پژوهش از نوع بنیادی است چراکه در پی ارتقاء سطح دانش و آگاهی است.
کلیدواژگان: مراکز علمی تحقیقاتی، محیط زیست، اکولوژی، طراحی مرکز تحقیقاتی -
صفحه 15
آموزش معماری در ایران از ابتدا تا کنون با چالشها و مشکلات عدیدهای روبهرو بوده است. آغاز آن با تهاجم فرهنگی از سوی غرب همراه بود و استادانی برآمده از دل آموزشهای مکاتب غربی و تفکرات متفاوت با فرهنگ و اقلیم ایران آموزش معماری را به دست گرفتند و نتیجهاش در سیمای شهرهای ایران و معماری بناهای آن متجلی شد. این روند ادامه داشت تا اینکه یک توزیع برنامه واحد برای تمام دانشکدههای معماری در نظر گرفته شد و آموزش معماری به سرتاسر و جای جای کشور ایران در انواع دانشکدههای دولتی، غیردولتی، آزاد و آموزشگاهها راه پیدا کرد. تعدد دانشکدهها و آموزشگاهها بستری برای ایجاد فرصت و صد البته تهدید برای معماری شدند؛ به طوریکه بسیاری از معضلات به وجود آمده در معماری و شهرسازی ایران معاصر ریشه در آموزش این رشتهها دارد. پژوهش پیش رو با روش توصیفی- تحلیلی سعی داشته تا تاریخچهای از روند آموزش معماری در ایران و مشکلات پیش روی آن را در زمان حاضر مشخص نماید و در انتها راهکارهای لازم را جهت برطرف نمودن موانع و مشکلات ارایه نماید. روش جمعآوری اطلاعات به صورت مطالعات کتابخانهای با کمک بررسی منابع موجود و مصاحبههای انجام شده با افراد برجسته در حوزه آموزش معماری انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که مشکلات آموزش معماری در ایران مربوط به یک حوزه یا یک مسیول خاص نمیشود و برای رفع مشکلات آموزش معماری باید همه برنامهریزان، نظام مهندسی، اساتید و دانشجویان اقدام کنند.
کلیدواژگان: آموزش، معماری، آموزش معماری، ایران، مشکلات آموزش، دانشگاه -
صفحه 16
معماران و محققان حوزه معماری همواره کوشیدهاند نحوه حرکت افراد در فضا، آن چیز که میبیند و آنچه درک میکند را بدانند. پیشبینی شیوه و مسیر حرکت در بنا همواره چالشی برای طراحان بوده است. دانستن چگونگی حرکت افراد، این توانایی را در اختیار طراح قرار میدهد که در راستای اهداف طرح، درک فرد از فضا و بهتبع آن عملکرد او را شکل دهد. پس از ورود به فضا این کالبد فضایی و جاذبههای محیطی هستند که به شیوه حرکت افراد و درنتیجه وضعیت پراکندگی آنان شکل میدهند. چیدمان فضا و نحوه ورود به این چیدمان، حرکت کاربر را تحت تاثیر خود قرار میدهد. نظریه نحو فضا مجموعهای از تیوریها، روشها و نرمافزارها است که بهمنظور شناسایی ساختار پیکرهبندی فضاها بهکار برده میشود. این نظریه بستر مناسبی برای پیشبینی و مطالعه رفتار انسان در فضاهای معماری و شهری را برای طراحان و برنامهریزان فراهم آورده است. پژوهش حاضر تلاشی است با هدف بررسی حرکت در مجتمعهای تجاری با توجه به چیدمان فضایی آنکه بر پایه نظریه نحو فضا و با استفاده از نرمافزار DepthmapX شکل گرفته است. در این پژوهش با استفاده از مولفههای نحو فضا، چگونگی حرکت افراد در مجتمع تجاری کیان سنتر 2 مشهد با توجه به نحوه ورود به فضا مورد مطالعه قرار میگیرد. نتایج تحلیلهای نرمافزاری تفاوتهای شیوه حرکت افراد بر اساس دسترسی به فضا از واسطهای ورود به فضا، ورودیها و دسترسیهای عمودی، را در اختیار قرار میدهد و نشان میدهد پیکرهبندی فضایی و نحوه مواجهه با بنا چگونه بر دسترسی به واحدهای تجاری تاثیرگذار است.
کلیدواژگان: نحو فضا، Space Syntax، اشغال فضا، همپیوندی، Depthmap -
صفحه 17
این پژوهش بر آن است تا ضمن شناخت رویکردهای پست مدنیستی مختلف در مجسمهسازی غرب و مقایسه همزمان آن با مجسمه های شهری ایران که مقارن با ظهور انقلاب اسلامی است، ریشه های فکری و مبانی نظری مولفه های آن را در ویژگی ها، صورت بیانی و مفهوم ضمنی این آثار مورد تحلیل قرار دهد. لذا این پرسش مطرح میشود که از 1980 میلادی همزمان با ظهور پستمدرنیسم در غرب، مجسمهسازی ایران دچار چه تحولاتی شد؟ اصول کلی و ویژگیهای عمده مجسمه سازی در غرب و ایران چگونه بود؟ از این رو هدف این پژوهش، بررسی تحولات و مقایسه ویژگیهای گسترده مجسمههای شهری غرب و ایران در جهت دستیابی به یک ساماندهی منسجم از چیستی و چگونگی این آثار در این دوره زمانی است. بدین منظور پژوهش حاضر با رویکردی کیفی و روش توصیفی- تحلیلی، آثار شاخص در این بازه زمانی را بر مبنای ویژگیهای پست مدرنیستی مجسمهها در قالب رویکردهای مختلفی معرفی کرده و سپس ویژگیهای هر رویکرد را جهت بازشناسی مولفه ها مورد مقایسه قرار داده است. نتیجه پژوهش نشان می دهد که در مجسمه های غرب بحث موضوعمحوری به عنوان نقطه اشتراک همه رویکردهای مجسمهسازی این امکان را به هنرمند داده است که بدون نگرانی رعایت هیچ آداب و ترتیبی صرفا از انواع دغدغه های شخصی خود با نگرشی منتقدانه سخن بگویند. اما غالب مجسمه های ساخته شده در ایران تا1380شمسی به عنوان هنری متعهد در تلاش برای احراز هویت ایرانی- اسلامی بوده و به عنوان رسانه ای جهت تعامل معانی و محتوای مورد نظر هنرمند ایرانی سبب ساز نوعی هویت -ارزشی در این آثار گشته است. لذا به طور کلی دو مولفه پست مدرنیستی یعنی محتواگرایی و زمینه گرایی را می توان به عنوان نقاط مشترک مجسمه سازی ایران و غرب در این بازه زمانی معرفی کرد.
کلیدواژگان: پست مدرنیسم، مجسمه های شهری، ایران، غرب -
صفحه 18
طراحان و معماران به واسطه فرآیند طراحی به ایدهپردازی و طراحی معماری میپردازند و استادان معماری در این راه، نقش بسیار حایز اهمیتی را ایفاء میکنند، زیرا خط فکری و مسیر طراحی را برای طراحان و معماران مشخص میکنند و آزادی عمل آنها را برای ایجاد طرحهای خلاقانه تعیین میکنند. بنابراین، بیشک خروجی و محصول نهایی هر یک از طراحان و معماران بیارتباط به تفکر اساتیدی که تحت آموزش آنها بودهاند و یا خواهند بود، نیست. با توجه به اینکه انتخاب هر یک از دو نوع تفکر همگرا و واگرا در فرآیند طراحی نتایج متفاوتی را در پی خواهد داشت و سیمای شهرها و معماری کشور را تحت تاثیر قرار خواهد داد، پژوهش حاضر با هدف مقایسه بین تفکر واگرا و تفکر همگرا در فرآبند طراحی با تاکید بر آموزش معماری سعی در مشخص کردن راهی برای آموزش معماری به دانشجویان این رشته داشته تا بتواند با رویکردی معاصر، یعنی با در نظر گیری صنعت و تکنولوژی در عصر حاضر و همچنین نگاه به گذشته، بسترساز رشد و پرورش خلاقیت دانشجویان باشد و با آموزش طراحان، شهرسازان و معماران آینده این مرز و بوم، سیمای شهرها و معماری کشور را در یک مسیری بهتر هدایت نماید. روش بهکار گرفته در پژوهش پیش رو از نوع توصیفی- تحلیلی بوده که با تکیه بر مطالعات کتابخانهای با استفاده از بررسی منابع موجود در حیطه موضوع مورد بررسی انجام شده است. نتایج حاکی از آن است که استفاده از تفکر واگر موجب افزایش خلاقیت دانشجویان و ارایه دستاوردهای جدید خواهد شد و توجه به تفکر همگرا نیز، وجود هماهنگی و تناسبات در سیمای شهری، وجود قوانین و ضوابط اجباری و سفت و سخت برای طراحی و هماهنگی و تناسبات در سیمای شهری را در پی خواهد داشت. بنابراین آموزش مطلوب معماری هر دو تفکر واگرا و همگرا را مورد توجه قرار میدهد.
کلیدواژگان: تفکر واگرا، تفکر هم گرا، فرآیند طراحی، طراحی معماری، آموزش معماری -
صفحه 19
ظهور شیوه ها و ابزار مدرن و رشد تکنولوژی، تولید انبوه کالا و فضاهای کالبدی، موجب گذار ایران از جامعه کشاورزی و تجارت به جامعه صنعتی می شود. با ورود عناصر معماری مدرن به ایران، می توان تغییرات وسیعی در سبک معماری معاصر این دوره مشاهده نمود. زمینه های تاریخی، فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و محیطی از جمله عواملی هستند که در شکل گیری آثار معماری بسیار موثرند. معماری معاصر ایران در بستری شکل گرفته است که از جریان مدرنیته، صنعتی شدن و جهانی شدن به طور مداوم تاثیر پذیرفته است. نوشتار پیش رو با طرح این پرسش ها که چه جریان هایی بر ورود ایران معاصر به جوامع صنعتی تاثیرگذار بوده است؟ و تکنولوژی ساخت چه تاثیری بر روند شکل گیری و سیمای معماری معاصر ایران داشته است؟ به بررسی نقش تکنولوژی و ساخت در معماری معاصر ایران می پردازد. این پژوهش از منظر ماهیت، پژوهشی کیفی است و به ارزیابی و تحلیل محتوای شیوه ی ورود تکنولوژی و صنعت به ایران اشاره دارد و اهداف آن واکاوی بازتاب مولفه های تکنولوژی و صنعت در فرآیند شکل گیری معماری معاصر ایران است. به منظور دست یابی به اهداف مشخص تحقیق با استفاده از روش کتابخانه ای و بهره گیری از منابع معتبر به شیوه استنباطی و استنتاجی به تحلیل مفاهیم ارایه شده منطبق بر آثار شاخصی از معماری معاصر ایران پرداخته می شود. از بررسی های صورت گرفته می توان به این نتیجه دست یافت که در این دوران روی آوردن به صنعتی سازی، ضرورتی اقتصادی به دلیل نیازمندی های ناشی از دگرگونی وضعیت جهانی بود . در بررسی آثار شاخص معماری دوران پهلوی به تعامل توجه به انتظام بناهای سنتی و بهره گیری از مظاهر معماری مدرن دست میابیم که در شیوه اجرا و ساخت قابل مشاهده است و نیز شرایط، با ثبات اقتصادی و سیاسی در جامعه، در خلق چنین بناهایی تاثیرگذار بوده اند.
کلیدواژگان: تکنولوژی، معماری معاصر ایران، معماری صنعتی، معماری پهلوی اول -
صفحه 20
این نوشتار به طور خاص، با توجه به وضعیت کالبدی نمونه مورد مطالعه (دانشگاه جاوید جیرفت)، به بررسی فرضیه ای مبنی بر تاثیر عناصر طبیعی گیاهی در کلاس های درس بر میزان اضطراب حالتی دانشجویان و یافتن نحوه همبستگی این عامل محیطی کلاس ها با اضطراب دانشجویان حاضر در آن ها پرداخته است. روش تحقیق، توصیفی تحلیلی، از نوع کمی، و بر پایه پژوهش موردی بود؛ که طی آن، توسط پرسش نامه اضطراب اسپیلبرگر، از 196 دانشجو که از دو تیپ کلاس، یکی فاقد عناصر طبیعی گیاهی و دیگری دارای میزان مطلوبی گیاه، استفاده می کردند، در خصوص میزان اضطراب حالتی آنها در کلاس، نظرسنجی شده است. پایایی پرسش نامه اضطراب با استفاده از روش آلفای کرونباخ، 865/0 به دست آمد که نشان از همسانی درونی و پایایی مناسب داشت. داده ها پس از جمع آوری، با استفاده از نرم افزار آماری SPSS -22 مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. در ارتباط با رابطه بین میزان اضطراب صفتی و حالتی دانشجویان با میزان عناصر طبیعی گیاهی در کلاس، به ترتیب، ضرایب همبستگی 180/0- و 639/0- به دست آمد که به ترتیب در سطح 5% و 1% معنی دار بوده است. لذا نتایج حاکی از آن است که با اطمینان 95%، میزان عناصر طبیعی گیاهی کلاس، قادر به پیش بینی اضطراب صفتی و حالتی دانشجویان می باشد. برای اضطراب صفتی، معادله رگرسیونی به شکل "Y=995/49 - 567/0X" مشخص شد. X: متغیر میزان عناصر طبیعی گیاهی کلاس، و Y: اضطراب صفتی. برای اضطراب حالتی نیز معادله رگرسیونی به شکل "Y=122/71 - 270/2X" مشخص گردید. ضریب متغیر مستقل میزان عناصر طبیعی گیاهی کلاس در معادله های رگرسیونی منفی بود؛ بنابراین با افزایش میزان عناصر طبیعی گیاهی کلاس، میزان اضطراب صفتی و حالتی دانشجویان کاهش مییابد.
کلیدواژگان: عناصر طبیعی گیاهی، اضطراب صفتی و حالتی، روانشناسی محیط، پرسش نامه اسپیلبرگر -
صفحه 21
مناطق گرم و خشک دارای ویژگیهای محیطی و اقلیمی خاص بوده و زیست بومها، آبادیها و شهرهای سنتی این گونه مناطق بر اساس اصول خاص و متناسب با شرایط محیطی و اقلیمی ساخته شدهاند. خانههای ساخته شده در اقلیم گرم و خشک نیز از اصول و روشهای متعددی از جمله حیاط مرکزی، جهت رسیدن به شرایط آسایش استفاده نمودهاند. حیاط مرکزی نقش ویژهای در سازماندهی فضاهای اطراف خود و همچنین در شرایط اقلیمی خانهها دارد. شهر کاشان یکی از شهرهای اقلیم گرم و خشک و دارای خانههای سنتی متعدد است. لذا در این پژوهش با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی، کتابخانهای به بررسی تاثیرات الگوی حیاط مرکزی در تعدیل شرایط اقلیم گرم و خشک شهر کاشان، در دو خانه بروجردیها و طباطباییها پرداخته شدهاست. نتایج پژوهش حاکی از آن است که در حیاط مرکزی خانههای سنتی کاشان (دو خانه بروجردیها و طباطباییها) درصد قابل توجهی از مساحت حیاط به حوض آب و پوشش گیاهی اختصاص یافتهاست؛ این بدان معناست که عامل آب و پوشش گیاهی به همراه سایهاندازی جدارههای بنا در حیاط مرکزی، نقش بسزایی در ایجاد رطوبت و تعدیل اقلیمی خانههای سنتی کاشان ایفا میکنند.
کلیدواژگان: اقلیم گرم و خشک، خانه های کاشان، حیاط مرکزی، خانه بروجردی ها، خانه طباطبایی ها -
صفحه 22
از زمان ساخت اولین مسجد بدست پیامبرخدا تا امروز، معماری مساجد دستخوش تغییراتی شده اما پایه اصول مسجد، بنا به هویت عبادی که دارد ثابت بوده است. انتظاری که انسان از دیدن مسجد و حضور در آن توقع دارد، در طی قرن های متمادی، به دلیل مفاهیم اولیه ای که در ساخت اولین مسجد بکارگرفته شد و بعد ها بست و گسترش یافت، همواره القای حس معنویت، آرامش و توجه به معبود می باشد. فرم فضای معماری مساجد با چینش خاص عناصر آن، این مهم را برآورده می سازد. از آنجا که مسجد خانه خداست، جایگاه قدسی است که می باید محل ظهور و تجلی صفات الهی باشد تا بدینوسیله بر جان و قلب انسان اثر گذاشته و ارتباط او را با نیرویی ماورایی استحکام ببخشد. معماری مسجد به عنوان یکی از شاخص ترین بناهای اسلامی در شکل نهایی خود مناسبترین فضا برای خودسازی و سیرانسانها از زندگی مادی و طبیعی به زندگی ملکوتی می باشد. اما در عصر حاضر با توجه به نگاه مدرن به معماری، گاها نظریات و طراحی های متفاوتی ارایه می گردد که به لحاظ ماهیت دچار خلا بوده و نمی تواند آنگونه که باید پاسخگوی نیاز جامعه باشد. معماری مساجد نیز از این قاعده مستثنی نیست. با توجه به جایگاه والای مسجد در جامعه اسلامی، این نوشتار ضمن بست و توضیح مفاهیم کاربردی بویژه فرم، مقایسه ای بین دومسجد دوره قاجار (مسجد سپهسالار) و معاصر (مسجد امام رضا علیه السلام)در یک اقلیم مشترک انجام داده و تاثیر فرم مسجد را بر القای حس معنویت در آن مورد سنجش قرار می دهد که نتیجه حاصل به روشنی تاثیر بهره مندی از تمام عناصر کالبدی مسجد را در نمونه اول نشان می دهد برخلاف نمونه دوم که با وجود ساختاری نو بدلیل استفاده نکردن از عناصری که موید روح معماری مسجد هستند، دارای کمترین حس معنوی تشخیص داده شده است. روش تحقیق برای پژوهش پیش رو توصیفی-تحلیلی بوده که با بهره گیری از روش کتابخانه ای به گردآوری و جمع بندی مطالب پرداخته شده تا پاسخگوی این سوال باشد که: چگونه فرم در معماری مسجد می تواند بر افزایش حس معنویت در انسان، موثر باشد؟
کلیدواژگان: فرم، مسجد، معماری، معنویت -
صفحه 23
همچنان که مرگ مرحله ای گریزناپذیر از حیات انسان است، آرامستان نیز همواره یکی از فضاهای اصلی و غیرقابل اجتناب هر سکونتگاه انسانی و از آن جمله شهرهای ایرانی بوده است. این حوزه اشتراک نیز پوسته و پوششی ظاهری در این زمینه است که جز در کلام منجر به شکل گیری دانش کاربردی عملی در شهرسازی نشده است. لازمه خروج از این خلا ایجاد شده و رسیدن به یک شهرسازی ایرانی؛اسلامی پرکردن خلایی است که خود موضوعات متفاوتی را در بر میگیرد و نیاز به بررسی های همه جانبه دارد. در پژوهش حاضر به تحلیل ساماندهی آرامستانهای شهر کاشان از منظری بومی پرداخته شده است. روش تحقیق، کیفی و روش نمونه گیری به صورت هدفمند است. در مقایسه بین آرامستانهای محلی؛(آرامستان فیض با رویکرد غیرمتمرکز)وآرامستانهای کلان؛(دارسلام گلابچی بارویکرد متمرکز)، نتایج نشان میدهد در دارسلام گلابچی خدمات رسانی بهتر است و مسایل بهداشتی و شرعی بیشتر رعایت میشود اما دسترسی به آرامستانهای محلی کاشان از جمله آرامستان فیض ؛ آسانتر است همچینین آرامستانهای محلی دارای مقیاس انسانی ترند و باعث ایجاد انسجام اجتماعی بیشتر میشوند. با تقویت آرامستانهای محلی، آزادی افراد برای تعیین مکان تدفین بیشتر است و همچنین به دلیل دسترسی راحت به فضای آرامستان، یاد مرگ را در جامعه و شهر تقویت میکند و غایت فضای آرامستان را که ایجاد تذکر برای زندگان است، تامین مینماید. وضعیت کنونی حاکم بر شهرهای داعیه دار اسلام نشان از آن دارد که علم و عمل شهرسازی، سمت و سویی متمایز از آموزه های اسلامی داشته و تنها اشتراک اندکی با منابع دین مبین (قرآن، حدیث و کلام)دارد.
کلیدواژگان: آرامستان، ساماندهی، آرامستانهای کلان، آرامستانهای محلی -
صفحه 24
هنر، تجلی شیدایی است؛ هنرمند تا زمانی که مفتون موضوعی نشود هرگز آن را به خلوت خود نمی خواند. هر آنچه در خلوت هنرمند راه می یابد با عنصر خیال در آمیخته و اثری جاودان به جای می گذارد. انسان و خیال پیوندی دیرینه با یکدیگر دارند و در واقع می توان تخیل را مادر همه ی حرکت های جهشی انسان در مسیر تکامل و تعالی دانست. اگر چنانچه اثری هنری بدون پیش زمینه و به ناگاه شکل یابد، هنر بداهه خلق می شود. این مقاله در پی بررسی عنصر بداهه، از مبنای شکل گیری به صورت طرح واره ای خیالی تا تجسد هندسی و نمود آن در آثار هنری و معماری می باشد. جمع آوری اطلاعات از منابع کتابخانه ای صورت گرفته و روش تحقیق به شیوه ی توصیفی-تحلیلی با رویکرد اکتشفافی می باشد که به تبیین نقش بداهه پردازی در آفرینش یک اثر هنری و تجسد هندسی آن پرداخته است. با بررسی های انجام یافته در این پژوهش در نهایت می توان به این نتیجه دست یافت که اندیشه ی هنرمند به یاری بداهه پردازی و طرح واره های ذهنی و با همراهی عنصر خیال و بهره گیری از تفکر خلاق، تجسم یافته در قالب اثری هنری و یا معماری نمود می یابد.
کلیدواژگان: بداهه، خیال، طرح واره ذهنی، دست نگاره های معماری -
صفحه 25
معماری و پایداری سازه در ایران پیشینه ای چند هزارساله دارد معماری ایرانی، بناهای تاریخی بیشماری را در سرزمینی پهناور و در طی قرن ها بوجود آورده است و توانسته مسایل سازه ای پیچیده ای را حل نموده و شاهکارهای باشکوهی از معماری را خلق کند ساختار تاقها و گنبدهای مساجد و مدارس و... همگی نشانه هایی از تعامل مناسب میان اصول معماری و رفتار سازه ای در این گونه بناها است. معماری اسلامی ایران تداوم طبیعی معماری دوره ساسانی است و شناخت و مطالعه این معماری میتواند راهگشای ما در شناخت معماری دوره اسلامی و جنبه های مختلف آن باشد. معماران ساسانی توانایی بسیاری در برپایی پوشش های طاق و گنبد بر زیربنای چهارگوش داشتند و شیوه آنها در برپایی گنبد در مناطق مختلفی گسترش و تداوم یافت. همچنین تاثیر مذهب در معماری این دوره و وجود آیین زرتشتی سبب ایجاد آتشکده های گوناگونی شده که بقایای آن ها در استان های فارس، کرمانشاه، ایلام، کرمان، خراسان و... یافت شده است که در این تحقیق به عنوان نمونه آتشکده کوشک قیفر در شهرستان ملکشاهی مورد بررسی قرار گرفت. یکی از مسایل مهم در طاق ها و گنبدها شیوه ساخت و نحوه پایداری سازه ای این بناها می باشد. بنابراین این تحقیق با هدف بررسی پایداری سازه ای و نحوه ساخت چهارطاقی و گنبد در دوره ساسانی با استفاده از منابع و اسناد کتابخانه ای و همچنین با تکیه بر روش توصیفی – تحلیلی و مطالعات میدانی صورت گرفته است. نتایج حاصل از پژوهش نشان داد استفاده از مصالح پایدار از قبیل سنگ و ساروج و گچ و همچنین شیوه های ساخت چهارطاقی و استفاده از قوس و انتقال نیرو بر روی چهار پایه از جمله دلایل پایداری سازه ای در آتشکده کوشک قیفر می باشد.
کلیدواژگان: پایداری سازه ای، طاق، گنبد، معماری ساسانی، آتشکده کوشک قیفر