نشریه مطالعات توسعه پایدار شهری و روستایی
پیاپی 2 (پاییز و زمستان 1401)

امروزه توسعه پایدار روستایی به عنوان کلیدی ترین راهبرد توسعه در راستای بهبود اوضاع اقتصادی، اجتماعی و حفظ محیط زیست مورد توجه برنامه ریزان قرار گرفته است. هدف کلی پژوهش حاضر بررسی نقش دهیاران در توسعه کالبدی فضایی نواحی روستایی در بخش مرکزی شهرستان علی آباد کتول می باشد. روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و پیمایشی با هدف کاربردی می باشد. جامعه آماری مورد مطالعه 3591 خانوار روستایی بوده که 350 نفر از آنان به عنوان جامعه نمونه بر اساس فرمول کوکران انتخاب شدند. تجزیه و تحلیل داده ها از طریق آزمون های ویلکاکسون، مک نمار، فریدمن، کای اسکویر، فای / کرامر، مان وایتنی و آزمون T مستقل در محیط نرم افزاری SPSS انجام شده است. نتایج آزمون مان وایتنی نشان داد که اگرچه در برخی از گویه ها از قبیل تغییر کاربری زراعی به دامداری و دامداری به مسکونی و خدماتی از قبیل گرمابه عمومی و کشتارگاه دام و ایجاد ایستگاه آتش نشانی تفاوت معناداری بین «روستاهای با فعالیت بیش از یک دهه و روستاهای دارای دهیاری جدیدالتاسیس» وجود نداشته است، اما بین دهیاری و توسعه شاخص های اقتصادی رابطه معنادار تا سطح اطمینان 99 درصد وجود دارد و دهیاری ها نقش مثبتی در توسعه اقتصادی روستاها ایفا کرده اند. همچنین ارتقای کیفی زیستی در نتیجه بهبود معیشت بعد از تاسیس دهیاری رابطه معنادار و 99 درصدی را تبیین می نماید. از اینرو تشویق و ترغیب دهیاری ها در راستای بهبود عملکرد و به تبع آن تثبیت جمعیت روستاییان در روستا و یا کاهش مهاجرت به منظور استفاده بهینه از ظرفیت های موجود و بهبود کالبدی - فضایی روستا امری ضروری و اجتناب ناپذیر می باشد.

ریسک و آسیب پذیری، تصویر پیچیده ای در ارتباط با هر خطر و پیامدهای موثر حاصل از آن است که نمونه ای از این تصویر پیچیده در خصوص سیلاب شهری مطرح است. در دنیای امروزی و در شرایط فعلی اکثر کشورهای در حال توسعه به علت شرایط خاص سیاسی، اقتصادی و اجتماعی خود با مشکلاتی در زمینه برنامه ریزی برای مدیریت سوانح و تهدیدات مواجه هستند. مشکلات در زمینه مدیریت و برنامه ریزی سوانح به گونه ای است که اکثر این کشورها را با چالش جدی مواجه کرده است. این مشکلات نشان دهنده ضعف برنامه ریزی و بهره مندی نامناسب مدیریت در بکارگیری شیوه های جدید و برنامه هایی با کارآیی بالا و پایه نظری مستحکم جهت مدیریت سوانح و رسیدن به توسعه پایدار منطقه ای است، بر این اساس در این مقاله ضمن بررسی جایگاه توسعه پایدار در مدیریت سوانح و تبیین نقش مدیریت ریسک مخاطرات محیطی در توسعه پایدار؛ ارزیابی آسیب پذیری و ریسک مراکز شهری شهرستان همدان در برابر سیلاب با کاربرد روش توصیفی - تحلیلی، ترکیبی از تکنیک ها و مدل های آنتروپی شانون، AHP Fuzzy، GIS و مدل بارش - رواناب و استفاده از نرم افزار HEC-HMS مورد بررسی قرار گرفه است.

اکوتوریسم روستایی یکی از اجزای مهم صنعت گردشگری به شمار می آید و باعث شکوفایی و رشد اقتصادی روستا ها می گردد. گردشگری روستایی با ایجاد فرصتی راهبردی سبب تنوع اقتصاد جوامع محلی ، ایجاد فرصت های شغلی، افزایش سطح رفاه و افزایش درآمد در روستاها شده و باعث ثبات و استقرار جمعیت در روستاها و جلوگیری از مهاجرت های بی رویه، حفظ تعادل اکولوژیکی منابع طبیعی و حفظ ویژگی های فرهنگی روستا می شود. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف برنامه ریزی استراتژیک توسعه اکوتوریسم شهرستان مراغه با رویکرد توسعه پایدار روستایی پرداخته است. روش بکار رفته در این پژوهش ترکیب مدل برنامه ریزی استراتژیک SWOT بوده است. جامعه آماری پژوهش مسیولان محلی و ساکنان روستاهای کوهستانی شهرستان مراغه بوده که با استفاده فرمول کوکران به تعداد 100 نمونه انتخاب شده است. نتایج حاصل از ترسیم اطلاعات به دست آمده از ماتریس ارزیابی عوامل داخلی (3.7) و ماتریس ارزیابی عوامل خارجی (3.7) بیانگر آن است که در توسعه اکوتوریسم روستایی شهرستان مراغه با تاکید بر گردشگری پایدار موقعیت استراتژیکی در خانه شماره چهار قرار می گیرد و مناسب ترین راهبرد برای آن راهبردهای تهاجمی (SO) می باشد که در استراتژیهای تهاجمی که به نقاط قوت درونی و فرصت های بیرونی تاکید دارد.

پژوهش حاضر با هدف بررسی و سنجش شاخص های سرزندگی شهری در بین شهروندان شهر جم در استان بوشهر انجام شده است. روش اجرای پژوهش توصیفی پیمایشی بوده که به لحاظ هدف کاربردی می باشد. جامعه آماری برای پژوهش حاضر کلیه شهروندان شهر جم به تعداد 31436 نفر بر اساس آمار سال 1395 و نمونه آماری پژوهش 385 نفر بر اساس محاسبه فرمول کوکران و با ضریب خطای 5 درصد می باشد. ابزار سنجش پژوهش پرسشنامه محقق ساخته با 4 متغیر کلی و 38 گویه است که در نهایت پرسشنامه های تکمیل شده با کمک نرم افزار آماری SPSS کد گذاری و آزمون های ضریب همبستگی، رگرسیون و آزمون تی ساده اجرا شده است. یافته ها نشان داد بر اساس نتایج حاصله از آزمون ضریب همبستگی پیرسون بین شاخص های زیست محیطی و اجتماعی سرزندگی شهری در شهر جم رابطه معنادار وجود دارد زیرا سطح معناداری Sig≤./05 قابل قبول است. همچنین بین شاخص های سرزندگی شهری و افزایش کیفیت زندگی شهروندان در شهر جم رابطه معنادار وجود دارد و بین ملاحظات سرزندگی شهری در طراحی فضاهای شهری شهر جم رابطه مثبت و معنادار بدست آمد. نتایج نشان داد سرزندگی شهری در شهر جم ارتباط نزدیکی با شاخص های زیست محیطی و اجتماعی کیفیت زندگی شهروندان و طراحی فضاهای شهری داشته است.

در چند دهه اخیر تغییرات و تحولات مختلف موجب آسیب به بافت تاریخی محله های شهر خوانسار شده است. از این رو باید در جهت ایجاد پایداری در این محله ها گام برداشت. پایداری در محله در گرو پایداری در چهار بخش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، زیست محیطی و کالبدی است. به منظور دست یابی به پایداری در سه بخش اول، ابتدا باید به پایداری در سطح کالبدی که زیرساخت و پایه سه بخش دیگر محسوب می شود، دست یافت. اگر ضرورت ایجاد پایداری کالبدی در سطح محله پلگوش مطرح باشد، می توان سوال کرد که شاخص های پایداری کالبدی کدامند؟ و با توجه به این شاخص ها محله پلگوش در چه سطحی از پایداری کالبدی قرار دارد؟. این پژوهش با بیان مفهوم پایداری محله به دنبال استخراج شاخص های پایداری کالبدی و ارزیابی محله پلگوش خوانسار با توجه به این شاخص ها است. در این راستا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و با بهره گیری از استدلال منطقی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و میدانی، شاخص های پایداری کالبدی استخراج می گردد و با توجه به آن محله پلگوش مورد ارزیابی قرار می گیرد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که شاخص های پایداری کالبدی شامل هفت شاخص معماری ساختمان ها، چند عملکردی بودن ساختمان های عمومی، کاربری های استاندارد، تحرک و پویای، فضاهای عمومی، دسترسی مناسب و کیفیت کالبدی است که در محله پلگوش سه شاخص کاربری های استاندارد، دسترسی مناسب و کیفیت کالبدی، پایدار؛ شاخص معماری ساختمان ها، نیمه پایدار و سه شاخص چند عملکردی بودن ساختمان های عمومی، تحرک وپویای و فضاهای عمومی، ناپایدار هستند.

شهرهای کوچک به عنوان مراکزی قلمداد می شوند که نقش بسزایی در تقویت و توسعه نواحی پیرامونی دارند و در درازمدت منجر به ایجاد شرایطی می گردد که توان فعالیت های تولیدی را در درون این مناطق تقویت نموده و کل ناحیه را تحت تاثیر عملکرد و نقش خود قرار می دهد. بنابراین، مطالعه و بررسی نقش شهرهای کوچک در توسعه پایدار سکونتگاه های ناحیه ای، از اهمیت زیادی برخوردار است. شهر توحید به دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و قرارگیری در باریکه ای بین استان های همجوار کرمانشاه - لرستان و همچنین در کنار مسیر ترانزیتی شمالغرب به جنوب کشور، از پتانسیل بالایی جهت دستیابی به توسعه ی پایدار ناحیه ای و منطقه ای برخوردار شده در صورت برنامه ریزی دقیق ملی و منطقه ای- محلی، مدیریت صحیح و سرمایه گذاری مناسب و منظم برای تامین نیازها؛ ضمن دست یافتن خود به توسعه، زمینه ی تثبیت جمعیت سکونتگاه های پیرامونی را نیز فراهم، و خدمات لازم را در نواحی تحت نفوذ ارایه خواهد نمود که می تواند محرک اصلی توسعه ی پایدار ناحیه ای آن باشد. بنابراین ضرورت دارد توسعه ی آن در بستر برنامه ریزی صحیح و مدیریت اصولی قرار بگیرد تا توسعه ی پایدار ناحیه ای در آن نمود فضایی پیدا کند. هدف پژوهش حاضر بررسی و سنجش نقش شهر کوچک توحید در توسعه ی پایدار سکونتگاه های ناحیه ای است، نوع پژوهش کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است که در آن از روش های پیمایشی و اسنادی استفاده شده است. جامعه ی آماری این تحقیق شهرستان هلیلان بوده است. شهر توحید و سکونتگاه های حوزه نفوذ آن به عنوان جامعه نمونه تحقیق انتخاب شده است.

در این تحقیق با روش توصیفی- تحلیلی بافت قدیم شهر یزد (محله فهادان) بررسی نموده و با استفاده از (GIS) به ایجاد پایگاه اطلاعاتی در قبل از زلزله مبپردازد. نتایج حکاکی از اینست که در موقعیت کنونی با توجه به تحول فن‎آوری جدید و ضرورت رفع نیازهای موجود در توسعه مطالعات زلزله و پیشگیری و کاهش خطرات زلزله قبل یا بعد از وقوع آن، تبدیل خدمات سنتی اطلاع‎رسانی علمی و فن‎آوری به خدمات پیشرفته‎ای که با پیشرفت جامعه اطلاعاتی همخوان باشد، ضرورتی اجتناب‎ناپذیر است و این‎ها امروزه در گرو اطلاع‎رسانی علمی و فن‎آوری زلزله با یک ابزار نوین است. (GIS) ابزاری است که قابلیت و توانمندی زیادی در تحلیل و پردازش، مدیریت، ذخیره سازی و نگهداری اطلاعات دارد. این سیستم امروزه در علوم مختلف زمین، توانایی قابلیت و کاربرد زیادی پیدا کرده و قادر به ایجاد پایگاه وسیع اطلاعات از داده های توصیفی و مکانی است. قابلیت و توانمندی موثر این ابزار در جمع آوری، تجزیه و تحلیل و پردازش، مدیریت، ذخیره سازی و نگهداری داده های توصیفی (جداول و...) و تصویری (نقشه ها و عکس ها و...) نسبت به روش های دیگر، علمی تر و کارآمدتر می باشد. بنابراین داده های مکانی و توصیفی یک کشور، یک منطقه یا یک شهر را می تواند در یک پایگاه داده، ذخیره و نگهداری سازد. این تحقیق مشخص کرد، این سیستم در مدیریت بحران زلزله که نیاز به لایه های اطلاعاتی مختلف و یکپارچه و فوری می باشد، بسیار کارا و به روز بوده و می تواند منبع اطلاعاتی بسیار غنی از مکان های شهری (بافت های تاریخی)، قبل و بعد از وقوع زلزله، یا در مواقع بحرانی باشد.

ویروس کرونا (COVID-19) یکی از بیماری های واگیر قرن بیست و یکم است که امروزه کل جهان و به ویژه جوامع محلی به علت شیوع این ویروس روزانه آمار قابل توجهی ضرر را متحمل می شود. در این بین، عواملی چون شرایط جوی ناپایدار، پایین بودن امکانات و خدمات بهداشتی و بیماری های تنفسی و ریوی ناشی از وزش بادهای محلی در این منطقه، اثرات نامطلوب این بیماری را دوچندان کرده است. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر تحلیل و بررسی فاکتورهای زیست محیطی بر روی شیوع ویروس کرونا در منطقه سیستان است. در این پژوهش با ماهیت توصیفی - تحلیلی که در آن برای جمع آوری اطلاعات از روش های اسنادی - میدانی استفاده شده است، ابتدا شاخص های زیست محیطی گزینش و به منظور جمع آوری اطلاعات لازم برای هر یک از شاخص ها پرسشنامه و فرم پیمایش طراحی شد. سپس پرسشنامه ها و فرم های پیمایش برای نمونه های جامعه آماری تکمیل و اطلاعات پایه جمع آوری و تهیه گردید. یافته های حاصل از آزمون رگرسیون نشان داد در بین شاخص های زیست محیطی؛ عامل رعایت بهداشت فردی با ضریب بتا (Beta) 357/0 موثرترین عامل شناخته شده، و در شاخص آب وهوایی؛ عامل وزش باد با ضریب استاندارد (Beta)، با مقدار 0.756، عامل مهم بیان شده. نتایج استنباطی نشان می دهد معیارهایی چون ناپایداری هوا مانند وزش باد، افزایش گرد و غبار، کم و زیاد شدن رطوبت و خشکی هوا، ازجمله عوامل مهمی هستند که باعث ماندگاری یا پراکنش ذرات ویروس در هوا می شوند و در نتیجه گسترش کرونا را به دنبال دارند.

جامعه آماری این پژوهش؛ روستاهای دهستان زابلی بخش مرکزی شهرستان مهرستان می باشد که در سرشماری سال 1395 دارای 82 روستای دارای سکنه، 7918 خانوار و 31328 نفر می باشد. به منظور عمق بخشیدن به مطالب و عینی نمودن مسایل با استفاده از فرمول کوکران 365 خانوار به عنوان نمونه انتخاب شد. جهت تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش از آزمون تی تک نمونه ای، تحلیل رگرسیون چندمتغیره و ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که عامل اقتصادی با ضریب بتای 376/0 بیشترین تاثیر بر تحقق پایداری معیشت روستاهای مورد مطالعه دارد و عامل اجتماعی با مقدار ضریب بتای 181/0 کم ترین تاثیر را بر تحقق پایداری معیشت روستاهای مورد مطالعه دارد. همچنین عامل ساختاری-نهادی با مقدار ضریب بتای 319/0 و عامل محیطی-کالبدی با مقدار ضریب بتای 233/0 به ترتیب در رتبه های دوم و سوم تاثیرگذارترین پیش نیازهای اقتصادی معیشت پایدار در روستاهای دهستان زابلی دارند. نتایج ضریب همبستگی نشان داد که مقدار ضریب پیرسون به دست آمده برابر با 561/0 است که نشان می دهد بین پیش-نیازهای اقتصادی و تحقق معیشت پایدار رابطه مثبت و معناداری برقرار است. به عبارت دیگر تحقق معیشت پایدار مستلزم پیش نیازهای اقتصادی است. همچنین نتایج آزمون تی تک نمونه ای نشان داد که میانگین شاخص اقتصادی برابر با 883/2، شاخص اجتماعی برابر با 798/2، شاخص محیطی-کالبدی برابر با 839/2 و شاخص ساختاری- نهادی برابر با 768/2 که همگی از میانگین مطلوب پایین تر می-باشند بنابراین می توان بیان کرد که وضعیت معیشت ساکنین روستاهای دهستان زابلی نامطلوب است.

گاه غفلت از پیشینه تاریخی طرح پارادایم ها موجب می شود که پژوهشگران ناخودآگاه به ترویج ایده هایی بپردازند که آنها را از اهداف پژوهش خود دور می سازند. این غفلت سبب می شود که نخست آن پارادیم، علمی جهانشمول تلقی شود و در پی آن به پذیرش نظام هایی تن در دهند که مطلوب جامعه آنها نیست. بنابراین، اجرای این نوع پارادیم ها می تواند نتایجی را به بار آورد که با اهداف پژوهشگران فاصله ای غیر قابل تصور داشته باشد. از جمله این پارادایم ها پارادایم "توسعه" است که از طرف مرکز پژوهشگاهی بنامی چون M.I.T مطرح شد که به طرح خیز روستو نیز مشهور است و از پشتیبانی های جانبی دانشگاه هاروارد (نظریه میسرا) در ایران برخوردار بود. هدف این پژوهش بازنگری مفهوم «توسعه» است که با روش تحلیل متن ژنتی در چهارچوب مکتب اصفهان انجام شد. نتایج این پژوهش نشان داد «توسعه» یک پارادایم است که در برابر پدیده ای خارج از مرزهای ایران بوده و در برابر مساله ای مطرح شد که بیشتر نظام مدیریت امریکا در سطح بین الملل در آن زمان با آن مواجه بود. از اینرو اجرای آن در کشورهای بسیاری مانند ایران سبب ناپایداری در سازمندی های اجتماعی و تولید در ایران شد. بطوریکه سازمندی شهری و نظام مصرف انبوه را، جایگزین سازمندی روستایی و در ایران قرار داد و آن را به نظام مصرف انبوه مبدل ساخت.

امروزه تغییرات اقلیمی ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانه ای موجب افزایش رخداد های حدی و مخاطرات جوی شده است. هدف از این پژوهش، تحلیل و بررسی آینده اقلیم بر مخاطرات جوی محدوده جنوب شرق ایران است. در این مطالعه جهت شبیه سازی داده های کمینه و بیشینه دما از داده های مدل CanESM2 تحت سه سناریوی (RCP2.6 ,RCP4.5 ,RCP8.5) با ریزگردانی آماری SDSM و جهت شبیه سازی داده های بارش از مدل Hadcm3 تحت سناریوهای(A1B ,A2, B1) با ریز گردانی آماری LARS-WG استفاده شده است. بدین منظور، پس از انجام واسنجی، صحت سنجی و مدلسازی داده ها در ایستگاه های منتخب، کارایی مدل از نظر میزان انطباق داده های پایه دما (1976-2005) و بارش (1986-2015) با مقادیرشبیه سازی (2041-2022) در سطح اطمینان معنی داری مورد ارزیابی قرار گرفتند. جهت انطباق داده های پایه با داده های شبیه سازی شده از سه معیار ریشه میانگین مربعات خطا (RMSE)، ضریب تعیین (R2) و میانگین مربعات خطا (MSE) استفاده شده است. با توجه به داده های شبیه سازی شده چهار مخاطره مهم جوی خشکسالی، بارش های حدی، یخبندان و امواج گرمایی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بیشترین رخداد پدیده خشکسالی در مرکز استان و در محدوده شهرستان های خاش، ایرانشهر و زاهدان اتفاق خواهد افتاد. بالاترین بارش های حدی در محدوده شهرستان ایرانشهر و سراوان مشاهده می گردد و شهرستان های زاهدان و خاش بارش های شدید و حدی بسیار کمی را تجربه خواهند کرد. بیشترین یخبندان سالانه در شهرستان خاش، زاهدان و پیرامون آن مشاهده می گردد.

ساختار فضایی شهر، مجموعه ای است مرکب از ستون فقرات و شبکه ای به هم پیوسته از کاربری ها و عناصر مختلف شهری که شهر را در کلیت آن انسجام می بخشد. این مجموعه، شالوده سازمان فضایی- کالبدی شهر و اجزای داخلی آن بوده و مبین خصوصیات کلی شهر است و سایر ساختمان ها در شهر، همانند پرکننده ها، بینابین بخش های اصلی این شبکه را می پوشانند. یکی از روش های افزایش نقش ساختار فضایی در بهبود کیفیت زندگی در شهر توجه به کالبد و فعالیت‎های انجام شده در شهر است که در این مقاله با بازشناسی ساختار فضایی شهر زابل به عنوان نمونه موردی به این امر پرداخته شده است. بدین منظور پس از بررسی ادبیات تحقیق در زمینه نظریه و روش چیدمان‎فضا، به تعیین شاخص های اندازه گیری میزان انسجام ساختار فضایی در شهر زابل پرداخته شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها و ترسیم نقشه ها از نرم افزار دپس مپ بر اساس روش چیدمان فضا با شاخص های اتصال ، عمق، همپیوندی کلان و محلی و درجه کنترل و کنترل پذیری استفاده شد. در نهایت نتایج با ساختار فضایی موجود در شهرزابل مورد مقایسه قرار گرفت.نتایج تحلیل نشان می دهد که به طور میانگین ساختار فضایی شهرزابل دارای ارزش عددی پایین در شاخص های اتصال و عمق و ارزش عددی بالا در شاخص های هم پیوندی محلی و کلانT درجه کنترل و کنترل پذیری است. به طور کل نتایج نشان می دهد که شهر زابل دارای ساختاری منسجم بوده که از دیرباز با شکل الگوی شبکه شطرنجی ایجاد شده است اما با گذر زمان و گسترش افقی شهر کماکان نقش مرکز شهر به عنوان هسته مرکزی حفظ شده است.

امروزه یکی از مسایلی که توجه محققان را به خود جلب کرده، بررسی نقش دانش بومی در توسعه و زیست پذیری نواحی روستایی است؛ زیرا دانش بومی با بهره گیری از بسترهای تجربی، می تواند نقش مهمی در انتقال اطلاعات و باروری قدرت تصمیم گیری در روستاییان داشته باشد و در بهره برداری مطلوب از منابع و امکانات، موثر واقع شود. ضمن بررسی توان های اقتصادی، اجتماعی- فرهنگی و اکولوژیکی منطقه موردمطالعه اثرات مثبت دانش بومی را در هریک از این توانمندی ها بررسی کند. جامعه آماری این پژوهش خانوارهای مناطق روستایی سیستان و همچنین بر اساس فرمول کوکران و فرمول تصحیح حجم نمونه برای خانوارها 368 پرسشنامه در نظر گرفته شد. برای تجزیه وتحلیل اطلاعات از نرم افزارهای Excel، ArcGIS، SPSS، از تکنیک ویکور و آزمون های رگرسیون گام به گام و ویلکاکسون استفاده شده است. نتایج حاصل از آزمون ویلکاکسون مقدار Zبرابر با 689/2- که در سطح خطای کوچکتر از 01/0 معنی دار است، می توان گفت که به لحاظ آماری با اطمینان 99/0 اختلاف نقش دانش بومی در زیست پذیری مناطق روستایی سیستان معنی دار است. این نتیجه دلالت بر تایید فرض اول پژوهش مبنی بر این که روستاهای سیستان از نظر دانش بومی در زیست پذیری، اختلاف معناداری با یکدیگر دارند و با توجه نتایج نهایی به دست آمده مدل VIKOR ، در این بخش برای بررسی نقش دانش بومی در زیست پذیری مناطق روستایی سیستان، روستاهای چرک، لطف الله و گوری بالاترین سطح زیست پذیری و روستاهای سنجرانی، دهنوپیران و شغالک پایین ترین سطح زیست پذیری در بین روستاهای موردمطالعه را دارا می باشند

امروزه از ردپای اکولوژیکی به عنوان شاخصی برای ارزیابی فعالیت های انسان در مسایل زیست محیطی نام برده شده است. این شاخص، روشی است که وسیله شبکه جهانی ردپای اکولوژیکی برای اندازه گیری تقاضای انسان در سرمایه طبیعی برای حمایت از مردم یا اقتصاد لازم است، ترویج شده است. بنابراین ردپای اکولوژیکی هم عرضه منابع طبیعی و هم تقاضای بشر در محیط را اندازه گیری می کند. هدف این مطالعه ارزیابی ردپای اکولوژیکی در کشورهای برتر مقصد گردشگری است. برای گردآوری داده ها از پایگاه های بانک جهانی و Global Footprint Network در طی 24 سال گذشته (1995-2019) برای این پژوهش استفاده شده است. برای تجزیه و تحلیل داده از آزمون های اماری رگرسیون چند متغیره و همبستگی استفاده شده است. تجزیه و تحلیل آماری متغیرها نشان می دهد که میزان رد پای اکولوژیکی در کشورهای چین، مکزیک، ترکیه و فرانسه به ترتیب برابر با 63/6، 31/3؛ 22/3 و 11/3 و کمترین میزان ردپای اکولوژیکی در کشورهای انگلستان و ایتالیا با میانگین45/1 و 99/1 است. بیشترین همبستگی(R=729) بین رشد اقتصادی با ردپای اکولوژیکی وجود دارد. علاوه براین، براساس تحلیل های رگرسیون چند متغیره بین متغیر مستقل(توسعه گردشگری) و متغیر وابسته(ردپای اکولوژیکی) همبستگی قوی (75/0=R) برآورد شده است.

شهر اکولوژیک، به عنوان یکی از رویکردهای نوظهور توسعه پایداراست. در واقع شهر اکولوژیک شهر هماهنگ و سازگار با طبیعت است. که هدف نهایی بسیاری از آن ها از بین بردن پسماند های کربن، تولید انرژی از منابع تجدید پذیر و ایجاد محیط زیست سالم در شهر است. بر این اساس هدف این تحقیق ارزیابی ابعاد و مولفه های شهر اکولوژیک در مهاباد است. نوع تحقیق کاربردی و روش آن توصیفی- تحلیلی است. جمع آوری داده ها از طریق مطالعات کتابخانه ای، اسنادی و میدانی بوده است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از نرم افزار SPSS و از آزمون های آماری تی تک نمونه ای و رگرسیون گام به گام ، همچنین برای تحلیل نقاط قوت و ضعف شهر مهاباد از روش سوات استفاده است. نتایج تحقیق نشان می دهد؛ وضعیت شهر مهاباد در گویه های مولفه های مربوط به اجتماعی- فرهنگی و زیست محیطی از حد متوسط(3) بالاتر بوده اما به حد مطلوب نرسیده است. در مولفه زیست محیطی شرایط اقلیمی و چشم اندازهای طبیعی بیشترین میانگین و گویه های اجتماعی- فرهنگی بیشترین میانگین مربوط به حس تعلق مکانی بوده است. و تمامی گویه های مولفه های مربوط به کالبدی و مدیریتی از حد متوسط کمتر بوده است. بنابراین برای رسیدن شهر اکولوژیک در شهر مهاباد نیازمند توجه بیشتر به این مولفه ها است. ضمنا نتایج حاصل از مدل سوات نشان می دهد بهترین راهبردها، راهبردهای تهاجمی و محافظه کارانه است، بهره گیری از شرایط طبیعی شهر به مثابه شناسایی جاذبه ها و توسعه گردشگری و استفاده از نیروهای متخصص و بومی در جهت حل مسایل و مشکلات شهر مهاباد است.

مجتمع های گردشگری فرصت بسیار مناسبی در اختیار بازدیدکنندگان قرار می دهند تا نسبت به اهمیت حفظ فرهنگ ها و چگونگی محافظت از فرهنگ های محلی و محیط زیست منطقه آگاه شوند. در کشور برنامه های متعددی توسط بخش دولتی و خصوصی با هدف توسعه زیرساخت های گردشگری به ویژه در زمینه احداث مجتمع های گردشگری انجام شده است. استان کرمانشاه نیز از این قاعده مستثنی نبوده است، بر این مبنا هدف پژوهش حاضر آینده نگری ایجاد خدمات زیرساختی مجتمع های گردشگری برای گردشگران مذهبی با تاکید بر مجتمع گردشگری جهاددانشگاهی کرمانشاه است، روش پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و در زمره پژوهش های پیمایشی است. اطلاعات به شیوه کتابخانه ای و میدانی گردآوری شده است، جامعه آماری پژوهش حاضر را 31 نفر از کارشناسان، متخصصان و استادان دانشگاه و مسیولان اجرایی شناسایی شده در حوزه گردشگری تشکیل می دهند. نتایج نشان داد که در بعد شاخص های تولیدی،: زیرساخت های حمل و نقل و ارتباطات جاده ای و مسیرهای ماشین رو ، خدمات دسترسی به وسایل حمل و نقل عمومی (اتوبوس، مینی بوس) دارای بیشترین ضریب اهمیت را در آینده مجتمع ها دارند و در بعد شاخص های خدماتی، زیرساخت هایی همانند شرکت های تعاونی حمل و نقل، خدمات زیرساخت های رفاهی از قبیل هتل و رستوران و... ، خدمات زیرساخت های مخابراتی (اینترنت، فیبرنوری و...)، خدمات سیستم های سلامتی و پزشکی (درمانگاه، اورژانس، بیمارستان و...) دارای بیشترین تاثیرگذاری را در آینده مجتمع دارند.

پیدایش شهرها دومین انقلاب بشری بعد از کشاورزی و نقطه عطفی در زندگی اجتماعی انسان است. به طوری که در دهه های اخیر، با افزایش رشد لجام گسیخته جمعیت، کیفیت و قابلیت زیست پذیری در آن ها با چالش های متعددی به ویژه در تقابل با محیط طبیعی و زیست، مواجه شده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی کیفی زیست پذیری پایدار مرتبط با شاخص‎های محیط زیستی شهری در منطقه دو شهر یزد انجام پذیرفت. روش پژوهش از نوع کتابخانه ای به شیوه توصیفی - تحلیلی و با هدف کاربردی بود. از ابزار پرسشنامه با 10 گویه مرتبط با دو شاخص ساختار فیزیکی زمین و زیرساخت های محیط زیست پایدار شهری، بر اساس طیف پنج درجه ای لیکرت بهره گرفته شد. به منظور سنجش درجه زیست پذیری شهری از دیدگاه محیط زیست شهری، از آزمون ناپارامتریک ویلکاکسون تک نمونه ای استفاده شد. یافته های به دست آمده از نظرات شهروندان منطقه دو یزد در پاسخ به 10 گویه مورد سنجش در محدوده 3 قرار گرفت و وضعیت کیفی زیست پذیری در حد متوسط نشان داد، و در گویه های مورد ارزیابی، وضعیت کیفی زیست پذیری مصرف منابع انرژی و آسیب پذیری در برابر بلایای طبیعی، به طور معنی داری در درجه ای پایین تر از حد متوسط قرار گرفت. در این راستا پیشنهاد می گردد که از طرح های محله محور برای آموزش و افزایش آگاهی و اطلاع رسانی به شهروندان در مورد مصرف بهینه انرژی و استفاده از انرژی های پاک استفاده شود.

رشد بی رویه شهرنشینی در جهان پس از جنگ جهانی دوم باعث توجه بیشتر برنامه ریزان و مدیران شهری به امورمسایل شهری شد. نکته مهم و قابل توجه در بین مسایل مهم بعد از جنگ جهانی الگوی رشد و گسترش شهری بوده است که عمدتا به صورت رشد افقی و سواره محور بوده و به شهر ماشینی مشهور گردید.خزش شهری پدیده ای فضایی است به صورت افقی موجب اتلاف منابع، سرمایه و تخریب اراضی می شود و الگو سازمان فضایی شهرها را تحت تاثیر قرار می دهد. هدف پژوهش بررسی مهم ترین عامل اثر گذار در بروز خزش شهری در شهر زابل است. پژوهش حاضر از نظر ماهیت توصیفی تحلیلی و از هدف کاربردی است. روش جمع آوری اطلاعات اسنادی و میدانی بوده است و برای تحلیل عوامل تاثیرگذار بر خزش شهری زابل از تکنیک دلفی خبرگان (تحلیل محتوا و ضریب تکرار) استفاده شده است. نتایج نشان میدهد که عوامل و علل مختلفی در شکل گیری خزش شهری زابل تاثیر گذار است که در بین عوامل موثر در خزش شهری سیاست های نظام شهری با 17 مورد تکرار و درصد 8.67 ، قوانین ومدیریت ناکارآمد با 16 مورد و 8.16 درصد ، بورس بازی زمین و مسکن با 15 مورد با 7.65 درصد به ترتیب بیشترین اثر در خزش شهری زابل دارند و در مقابل تغییر الگوی سکونت، ترافیک و ازدحام کمتر تاثیر در خزش شهری زابل دارند.