فهرست مطالب

نشریه مطالعات کتابداری و علم اطلاعات
سال سوم شماره 2 (پیاپی 9، پاییز و زمستان 1390)

  • تاریخ انتشار: 1390/11/18
  • تعداد عناوین: 7
|
  • فریده عصاره صفحه 0
  • مرتضی کوکبی، میترا پشوتنی زاده، فریده عصاره، عبدالحمید معرف زاده صفحات 1-26
    هدف
    هدف این پژوهش، بررسی میزان استفاده از فیلدهای موجود و مناسب یونی مارک و مارک 21 برای منابع الکترونیکی در کاربرگه منابع الکترونیکی کتابخانه ملی ایران و میزان تغییر و بومی سازی فیلدهای یونی مارک در کاربرگه منابع الکترونیکی این کتابخانه است.
    روش
    ابتدا تمام فیلدهای مناسب و قابل کاربرد برای منابع الکترونیکی در هر دو فرمت یونی مارک و مارک 21 شناسایی شدند و جدول تطبیقی یونی مارک به مارک 21 تهیه گشت. سپس کاربرگهای واحد با ادغام سه کاربرگه لوحه آموزشی، لوح فشرده بدون موسیقی و منابع الکترونیکی کتابخانه ملی ایران، ایجاد و با فیلدهای شناسایی شده در یونی مارک و مارک 21 مقایسه شد.
    یافته ها
    از جمله نتایج این پژوهش این است که برخی فیلدها با مفاهیم جدید مطرح شده، نه در یونی مارک و نه در مارک 21 وجود ندارند. تغییر مفهوم برخی از کدهای فیلدهای فرعی نیز باعث شده که هیچ یک از این دو فرمت مارک، دارای این فیلدهای فرعی نباشند. علاوه بر این موارد، یونی مارک 51 فیلد فرعی و مارک 21، 84 فیلد فرعی کاربرگه منابع الکترونیکی را نتوانستند پوشش دهند. در مقابل، کاربرگه منابع الکترونیکی نیز، 51 فیلد و 55 فیلد فرعی یونی مارک؛ و 50 فیلد مارک 21 (به جز 59 فیلدی که دارای هیچ معادلی در یونی مارک نیستند) را در خود نداشت.
    پیشنهادها: پیشنهاد می شود که فیلدها و فیلدهای فرعی استفاده نشده یونی مارک در کاربرگه منابع الکترونیکی، و از فیلدها و فیلدهای فرعی استفاده نشده مارک 21 نیز در کاربرگه نهایی منابع الکترونیکی با تایید کمیته دائمی یونی مارک، استفاده شود تا کاربرگهای کاملتر و سازگارتر با نیازهای دنیای امروز در کتابخانه ملی ایران ایجاد گردد و موجب سازماندهی بهتر این منابع در ایران شود.
    اصالت/ارزش: از آنجایی که در عصر حاضر از منابع الکترونیکی استفاده گسترده ای به عمل میآید و کاربرگه مارک ایران برای این گروه از مواد بر مبنای یونی مارک تهیه شده است، مقایسه این کاربرگه با یونی مارک خواهد توانست قابلیتهای استفاده نشده یونی مارک در این کاربرگه را نشان دهد. به علاوه از آنجایی که مارک 21 روزآمدتر از یونی مارک، نسبت به آن از طرحهای ابردادهای بیشتری برای نیازهای عصر حاضر برخوردار و در حال حاضر توسط کشورهای بسیاری مورد استفاده است، شناسایی و استفاده از فیلدهای جدید مارک 21 و توانایی های آن در مورد منابع الکترونیکی نیز می تواند در غنیتر و سازگارتر کردن این کاربرگه ایران با نیازهای عصر جدید کمک شایانی نماید.
    کلیدواژگان: کاربرگه منابع الکترونیکی، یونی مارک، مارک 21، مرکز اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران
  • عبدالرحیم نوه ابراهیم، نصرت ریاحی نیا صفحات 27-48
    هدف
    مطالعه حاضر با هدف بررسی وضعیت استفاده از منابع مختلف و منابع پراستناد و همچنین پراکندگی موضوعی پایاننامه های کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی دانشگاه تربیت معلم انجام شده است.
    روش پژوهش: با استفاده از روش تحلیل استنادی پایان نامه های کارشناسی ارشد رشته مدیریت آموزشی دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی دانشگاه تربیت معلم در 10 سال اخیر مورد بررسی قرار داده شد. جامعه آماری این پژوهش تعداد 120 پایان نامه دفاع شده در رشته مذکور درحیطه زمانی 1380 تا1390 را تشکیل میدهد.
    یافته ها
    یافته های پژوهش نشان داد که دانشجویان رشته مدیریت آموزشی در تهیه پایان نامه های خود از کتاب بیشتر از نشریات استفاده کرده اند. همچنین منابع به زبان فارسی بیشتر از زبان لاتین مورد استفاده واقع شدهاست. پر استنادترین منبع فارسی و انگلیسی زبان به ترتیب فصلنامه مدیریت درآموزش وپرورش (n=50، (97/15%)) وThe Learning Organization (n=14، (022/3%)) بودهاند. همچنین تنها 37/16% از منابع روزآمد بودند و نیز اغلب پایان نامه ها دارای موضوعات تکراری هستند.
    نتیجهگیری
    تحلیل استنادی و موضوعی پایان نامه های بررسی شده نشان داد که دانشجویان رشته مدیریت آموزشی قالب کتاب را به مجلات که نوعا حاوی مطالب جدیدتری هم هستند ترجیح داده اند و بعلاوه از منابع فارسی زبان هم بیش از انگیسی زبان استفاده کرده اند. با توجه به اینکه اغلب تولیدات بین المللی به زبان انگلیسی است به نظر می رسد از دلایل ممکن برای تکراری بودن عناوین پایان نامه های بررسی شده ضعف زبان انگلیسی و عدم استفاده لازم از ژورنال های بین المللی باشد.
    کلیدواژگان: تحلیل استنادی، پایان نامه های کارشناسی ارشد، رشته مدیریت آموزشی، دانشگاه تربیت معلم
  • زهیر حیاتی، لاله شفیعی سروستانی صفحات 49-66
    با گسترش پایگاه های اطلاعاتی و پیدایش موتورهای جست و جوی متنوع نیاز به استفاده از فنون و رهیافت های موثر جست و جو مانند بسط پرسش به نحو چشمگیری افزایش یافته است. به این منظور در پژوهش حاضر در دو مرحله به بررسی تاثیر بسط پرسش بر میزان دقت نتایج بازیابی شده و رضایت مندی کاربران پرداخته شده است. در مرحله اول با استفاده از روش تحلیل متن به شناسایی کلیدواژه ها و عبارت های عمومی که قبل و بعد از واژه های موضوعی در منابع وبی یافت می شوند مبادرت شد. در مرحله دوم پژوهشی به روش پیمایشی انجام شد و داده های مورد لزوم با استفاده از فهرست کلیدواژه ها و عبارات عمومی به دست آمده در مرحله اول و برگه های کاوش استخراج گردید. جامعه آماری دانشجویان سال سوم و چهارم کارشناسی رشته کتابداری و اطلاع رسانی دانشگاه شیراز می باشند. یافته های پژوهش نشان می دهد که از 272 کلیدواژه و عبارت عمومی به ترتیب 168 و 104 کلیدواژه و عبارت عمومی قبل و بعد از کلیدواژه های موضوعی جست و جو شده آورده شده است. بین جست و جو بدون بسط پرسش، بسط پرسش با استفاده از الگوهای پیشنهادی موتور جست و جوی اسک و بسط پرسش با استفاده از کلیدواژه ها و عبارات عمومی از لحاظ میزان دقت اختلاف معناداری وجود ندارد. ولی رضایت کاربران از بسط پرسش درحالت های استفاده از الگوهای پیشنهادی اسک و کلیدواژه ها و عبارت های عمومی نسبت به عدم بسط پرسش به طور معناداری افزایش یافته است.
    کلیدواژگان: بسط پرسش، زبان طبیعی، واژگان عمومی، رشته کتابداری و اطلاع رسانی
  • سعید اسدی، حمیدرضا جمالی مهمویی صفحات 67-98
    این پژوهش به توصیف مفهوم ثروت علمی و ارائه چارچوبی برای اندازه گیری و بازنمایی وضعیت پراکندگی جغرافیایی ثروت علمی می پردازد و برای این کار، توزیع ثروت علمی در ایران را مطالعه می کند. هدف اصلی این مقاله، مطالعه الگوهای مشارکت استان های ایران در تولید علم از یک سو و در بهرهگیری از تولیدات علمی کشور از سوی دیگر است. داده های مورد استفاده در این تحقیق شامل پایان نامه و مقالات نمایه شده در پایگاه های اطلاعاتی ایرانداک است. در مقاله حاضر، ابتدا مبانی نظری و پیشینه علمی موجود در خصوص تولید علم مورد مطالعه قرار گرفتهاست. سپس شاخص های تعیین کننده ثروت علمی بررسی و دسته بندی شده اند. در ادامه، سی و یک استان کشور بر اساس دو معیار کلان میزان مشارکت در تولید محصولات علمی و میزان بهره مندی از یافته ها و تولیدات علمی کشور مطالعه شده اند. در نهایت، رده بندی استان ها بر اساس مشارکت در ثروت علمی کشور با بهره گیری از پنج شاخص مختلف صورت گرفته است و استان های ثروتمند، برخوردار و محروم علمی کشور مشخص شده اند. نتایج نشان می دهد که 70% ثروت علمی کشور مربوط به 20% استان های ایران است. همچنین یافته ها حاکی از سهم بسیار زیاد استان تهران در ثروت علمی کشور با در نظر گرفتن تمامی معیارهاست. نتایج به دست آمده می تواند ضمن ارائه تصویری از وضعیت پراکندگی ثروت علمی در کشور، امکان برنامه ریزی برای توسعه علمی متوازن مناطق را فراهم سازد.
    کلیدواژگان: ثروت علمی، ایران، علم سنجی، استان های ایران، توزیع جغرافیایی، اطلاعات مکان
  • صدیقه طاهرزاده، غلامرضا رجبی، زاهد بیگدلی صفحات 99-120
    تحقیق حاضر با هدف بررسی نقش عوامل مختلف در رفتار اطلاعاتی دانشجویان کارشناسی دانشگاه صنعتی خاتمالانبیاء بهبهان صورت گرفت. همچنین در این مطالعه، رابطهی بین خودکارآمدی عمومی و رفتار اطلاعاتی این دانشجویان بررسی شد. 300 دانشجوی سالهای اول تا چهارم دانشگاه صنعتی خاتمالانبیاء بهبهان از بین کلیه دانشجویان این مرکز به صورت نمونه گیری تصادفی طبقهای برگزیده شدند، و به پرسشنامه های محقق ساخته بر اساس پرسشنامه حاجی نژادیان شیرازی (1386) و خودکارآمدی عمومی والدمن (2003) پاسخ دادند. همچنین تحلیل داده ها با استفاده از روش های آماری ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس تکراری، آزمون تکراری فریدمن و تحلیل واریانس چند متغیری (MANOVA)انجام شد. یافته ها حاکی از وجود تفاوت معنیدار میان دانشجویان در مولفه های «رفتار اطلاعاتی» بود. از نظر دانشجویان، مولفه های «جست و جوی اطلاعات»، «نیازهای اطلاعاتی»، «استفاده از اطلاعات»، «موانع دسترسی به اطلاعات»، و «منابع اطلاعاتی» به ترتیب بالاترین نقش و تاثیر را در رفتار اطلاعاتی دارند. آنان همچنین در اولویتبندی عواملی که منجر به عدم دسترسی کاربر به اطلاعات می شود به ترتیب «موجود نبودن منابع اطلاعاتی در کتابخانه»، «کمبود وقت»، و «عدم آشنائی خود با جست و جو در منابع چاپی» را اعلام نمودند. شرکت کننده ها از نظر روش های کسب اطلاعات مورد نیاز بالاترین رتبه را به مراجعه مستقیم به منابع اینترنتی و سپس به مولفه های دریافت کمک از دوستان و همکلاسی ها، و در آخر به مشورت با کتابداران و دریافت کمک از آنان اختصاص دادند. آزمونهای معناداری تحلیل واریانس چند متغیری نشان داد که دانشجویان دختر و پسراز نظر مولفه های «نیازهای اطلاعاتی» و «موانع دسترسی به اطلاعات»، دانشجویان رشته های تحصیلی مختلف در مولفه های «منابع اطلاعاتی» و «موانع دسترسی به اطلاعات»، و دانشجویان ورودی های مختلف در متغیرهای «خودکارآمدی»، و در مولفه های «جست و جوی اطلاعات» و «استفاده از اطلاعات» با یکدیگر تفاوت دارند. یافتهی دیگر نشان داد که بین مولفه های «موانع دسترسی به اطلاعات» و «جست وجوی اطلاعات» از متغیر رفتار اطلاعاتی با متغیر خودکارآمدی رابطه معنی داری وجود دارد، و رابطه مابقی مولفه های رفتار اطلاعاتی با خودکارآمدی معنیدار نبودند.
    کلیدواژگان: رفتار اطلاعاتی، جست و جوی اطلاعات، خودکار آمدی عمومی، دانشجویان کارشناسی
  • کریم رضادوست، عبدالله فاضلی، محمد پورترکارونی، منصور کوهی رستمی صفحات 121-142
    هدف
    هدف اساسی پژوهش حاضر، بررسی رابطه بین سرمایهی فرهنگی والدین و میزان استفاده افراد از منابع و خدمات کتابخانه ای در بین اعضای کتابخانه های عمومی شهرستان اهواز است. منظور از سرمایه فرهنگی در این پژوهش، دانش، صلاحیت ها گرایشهای فرهنگی افراد جامعه است.
    روش
    جامعهی آماری این پژوهش کلیهی اعضای کتابخانه های عمومی شهرستان اهواز است که بین سنین 15 تا 25 سال قرار دارند. از بین آن ها 250 نفر با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی طبقهای انتخاب گردید. روش تحقیق این پژوهش، پیمایش بوده و داده ها با استفاده از ابزار پرسشنامه گردآوری شدند.
    یافته ها
    نتایج توصیفی نشان داد که از بین مواد کتابخانه ای کتاب بیشترین میزان استفاده را دارا بوده و بعد از آن به ترتیب روزنامه، مجلات عمومی و سپس مجلات تخصصی و در آخر نیز مواد دیداری شنیداری قرار داشتند. نتایج آزمون ضریب همبستگی پیرسون نیز حکایت از آن دارد که بین هر سه بعد سرمایهی فرهنگی یعنی سرمایهی فرهنگی تجسد یافته، عینیت یافته و نهادی شده، با میزان استفاده از مواد کتابخانه رابطه معنادار و مثبت وجود دارد. بدین ترتیب که با بالا رفتن سطح سرمایه فرهنگی در هر سه بعد آن، میزان استفاده از مواد کتابخانه ای نیز افزایش می یابد.
    ارزش/اصالت: کتابخانه های عمومی به عنوان مرکزی جهت توسعهی اجتماعی و فرهنگی و بهبود سطح رفاه فردی عمل کرده و میتوانند نقش موثری در تغییر و تحول جامعه داشته باشند. امروزه مصرف مواد فرهنگی و به خصوص کتاب، شاخصی برای مشخص نمودن میزان اعتلاء و توسعه فرهنگی جوامع است. بنابراین شناخت عواملی که میتواند در این زمینه موثر افتد از اهمیت بسزایی برای کشورها برخوردار است. نتایج این بررسی به مسولان نهادهای فرهنگی کشور کمک میکند تا با شناخت کافی از عوامل موثر بر مطالعه و مراجعه به کتابخانه های عمومی در جهت توسعهی فرهنگ مطالعه در کشور گام بردارند.
    کلیدواژگان: منابع و خدمات کتابخانه ای، کتابخانه های عمومی، سرمایهی فرهنگی، اهواز، بوردیو
|
  • Mortaza Kokabi, Mitra Pashootanizadeh, Farideh Osareh, Abdolhameed Morrafzadeh Pages 1-26
    Purpose
    The purpose of this research is to consider the extent to which electronic resource’s worksheet of National Library of Iran has used the existing & appropriate fields of UNIMARC & MARC21 for electronic resources and the changes rate of the UNIMARC fields in this worksheet was determined.
    Methodology
    At first all the essential fields of these two formats for electronic resources were identified and a mapping table of UNIMARC to MARC21 was prepared. The researchers made a unit worksheet by merging of educational CD, CDs without music and electronic resources worksheets of National Library and compared it with the identified fields of UNIMARC & MARC21.
    Findings
    fields 481 & 482 introducing new concepts were not found in UNIMARC & MARC21. The concepts of some were changed in order to change "Roman Numbers" to "Sequential Numbers" and from "Copy Date" to "Tale Date". These subfields with their new concepts were not in UNIMARC & MARC21. The findings revealed that UNIMARC and MARC21 didnt have 51 & 84 subfields of electronic resource worksheet respectively, and electronic resources’ worksheet didn’t have 51 fields and 55 subfields of UNIMARC and 109 MARC21 fields.Suggestions: Our suggestion is to apply unused fields & subfields of UNIMARC in electronic resource’s worksheet. For a more complete and compatible worksheet, attention to unused MARC21 fields and subfields and having them confirmed by PUC is necessary.Values: Electronic resources’ worksheet of National Library is based on UNIMARC. Comparing it with UNIMARC showed the unused potentials of UNIMARC. Since MARC21 is more updated, has more metadata schemes and is used by many countries, identifying and using the MARC21 fields for Electronic resources can make a more adapted Iranian worksheet for new demands in this age.
    Keywords: Electronic Resource's Worksheet, UNIMARC, MARC21, National Library of Iran
  • Abdorrahim Navehebrahim , Nosrat Riahinia Pages 27-48
    Purpose
    The purpose of the present research is to study a 10-year citation analysis of educational management masters dissertations in Faculty of Education and Psychology, Tarbiat Moallem University. Research
    Methodology
    by using a citation analysis method, MA dissertations of educational management course for a 10-year period were analyzed. The population included 120 defended MA dissertations during the same period.
    Findings
    The findings showed that books were used more than journals and Persian resources more than English ones. The most cited journals in Persian and in English were “Management in Education” (n=50, 15.97%) and “The learning organization” (n=14, 3.02%), respectively. Besides, only 16.37% of resources were up-to-date and the topics were mostly repetitive.
    Conclusion
    The study showed that books were used more than journals and other resources that might be somehow newer. Besides, Persian resources were used more than English ones that that are written in the world lingua franca. One of the reasons why dissertations topics are repetitive might be the weakness of the students’ English proficiency that leads to not using English journals.
    Keywords: Citation analysis, MA Dissertations, Educational management field, Tarbiat Moallem University
  • Zahyr Hayati , Laleh Shafiei Sarvestani Pages 49-66
    The development of information databases and emergence of a variety of earch engines led to an increase in the need for using efficient practices and strategies. In this research, the impact of expanding quesry on the accuracy of the retrieved items and satisfaction of the users are investigated in two phases. In the first stage, general vocabulary and expressions found before and after subject words in Web resources were identified. In the second stage, asurvey was conduced through which the data was obtained through the list of key words and general expressions extracted in the first stage and by search sheets. The study population consisted of LIS fourth year and third year students of Shiraz University. Findings showed that out of the 272 key words and general expressions 168 and 104 key words and general expressions were used before and after the searched subject key words, respectively. There were no significant differences between non-expanded search, expansion using ASK search engine’s suggested patterns and expanded query using key words and general expressions in terms of accuracy. However, users’ satisfaction was significantly increased when using expanded query in ASK suggested patterns and key words and general expressions compared to non-expanded query.
    Keywords: query expansion, natural language, general vocabulary, Library, Information Science
  • Saeed Asadi , Hameed Reza Jamali Mahmoui Pages 67-98
    The present research deals with the scientific wealth concept, presenting a framework for the measurement and manifestation of its geographical dispersion and studying the dispersion of scientific wealth in Iran. The purpose of the research is to study the cooperation rate of Iran’s provinces in scientific production as well as their use of it. The data employed in this research is the dissertations and journal articles available through IRANDOC databases. The theoretical foundations of scientific production and a literature review concerning it have been studied firstly. Then scientific wealth indices have been studied and categorized. 31 Iran’s provinces have been surveyed based on the main criteria of cooperation rate in scientific production and use rate of the produced items. Eventually, provinces have been ranked based on their cooperation rate in scientific production of the country using five different indices and the rich, medium, and poor provinces designated. Results indicate that some 70% of country’s scientific wealth belongs to only 20 provinces. Results also indicate that Tehran has a very large proportion of country’s scientific wealth considering all criteria. Results, while presenting an illustration of the geographic dispersion of country’s scientific wealth, can help to plan a balanced development for the whole areas of the county.
    Keywords: scientific wealth, Iran, scientometrics, Iran's provinces, geographical dispersion, location information
  • Sedighe Taherzadeh, Gholamreza Rajabi , Zahed Bigdeli Pages 99-120
    The present research attempted to determine the role of factors affecting information behavior of undergraduate students of Behbehan Higher Education Complex. The study also attempted to find the relationship between self-efficacy and searching library and the Internet information resources.The research population consisted of 933 first-year to fourth-year students, among whom 300 students were selected through random stratified sampling. The research is of a descriptive (correlation) type. The information gathering tools were two questionnaires: a questionnaire designed by Waldman (2003); and the second, a researcher-made questionnaire designed on Hajinejad Shirazi’s questionnaire (2007). The validity of the questionnaires were measured through face-validity method, and their reliability by Cronbach's alpha; and were 0.78 and 0.76, respectively. To analyze the data, frequency, Pearson's coefficient, repeated analysis of variance, repeated Friedman test, and multiple analyses of variance were used.The results revealed that there were significant differences among students as regards to information behavior variables. Students believed that "information-seeking", "information needs", information use", “barriers to access information", and "information resources" had the highest effects on their information behavior, respectively. They also ranked barriers to access information they need as: non-availability of information resources in/through the library, lack of time, and unfamiliarity with searching print information resources. In terms of the methods by which students acquire the information they need, students ranked direct reference to internet resources, asking assistance from their friends and classmates, and then referring to and consulting with librarians, respectively. Multiple analyses of variance showed that male and female students were different in "information needs” and "barriers to access information". Further, students from different disciplines were different in "self-efficacy", "information-seeking" and "information use".The students with different arrival years (freshmen, sophomores, juniors, and seniors) were significantly different in relation to information behavior and self-efficacy variables. Findings also showed that barriers to access information and information-seeking (from information behavior variables) had a significant correlation with self-efficacy; while, the rest did not.In terms of self-efficacy, there was not a significant difference between males and females, although females had a higher self-efficacy than male students. The fourth-year students had the highest self-efficacy.
    Keywords: information behavior, information seeking, general self, efficacy, undergraduates, barriers to access information
  • Karim Rezadoost , Abdollah Fazeli, Mohammad Pourtankaroni, Mansour Koohi Rostami Pages 121-142
    Purpose
    The aim of this study is to investigate the relationship between parent's cultural capital and the use of library resources and services among members of public libraries in Ahvaz city.
    Methodology
    This study is of a descriptive type and the method used is survey. To collect the data a questionnaire was used.
    Findings
    Results showed a significant relationship between three dimensions of cultural capital, namely, embedded, objectified and institutionalized dimensions with the use of library resources and services. In other words, increase in parents’ level of cultural capital (in its three dimensions) is associated with an increase in the use of library resources and services.Value: Today, cultural product consumption particularly books is an index indicating the level of cultural development in different countries. Hence, investigation of factors that affect this phenomenon is of importance.
    Keywords: public libraries, cultural capital, library resources, services, Ahvaz.