بازشناسی الگوی معیشتی جوامع هزاره پنجم( دوره مس وسنگ ) در منطقه حاشیه درونی شرق زاگرس مرکزی ( مطالعه موردی تپه چهل امیران)

تپه چهل امیران قشلاق واقع در دره کم عرض تالوار در حاشیه شمال غربی زاگرس مرکزی ،شهرستان بیجار ،دربردارنده نهشت های متوالی از بقایای فرهنگی هزاره پنجم ق.م است. نتایج کاوش در تپه چهل امیران قشلاق منجر به شناسائی محوطه ای از دوران مس وسنگی در منطقه مرتفع حدفاصل بین شرق زاگرس مرکزی و حوضه جنوبی دریاچه ارومیه گردید.در حالیکه قبلا ارتباطات فرهنگی ساکنان این دو منطقه در مطالعات باستان شناسی مطرح شده بود اما هنوز از وجود مکانهای واسطه ای در این میان اطلاعاتی در دست نبود. تپه قشلاق محوطه ای است واقع درمرکز دره ای به همین نام که به صورت یک کریدور طبیعی این دو منطقه را به هم نزدیک میکند و داده های باستان شناسی آن در برهم کنش فرهنگی دوره مس وسنگی دو منطقه دیده می شود. تحقیقات باستان شناسی تا کنون حکایت از شکل گیری و گسترش فرهنگهای شاخصی از دوران مس و سنگ در مناطق وسیعی از شمال غرب و غرب ایران دارد که به نظر می رسد این گسترش از سمت شمال غرب به طرف غرب دره های کوهستانی زاگرس اتفاق افتاده باشد. دوره مس و سنگ دوره مهم انتقال بسیاری از سنتهای فرهنگی میباشد.طی نتایج حاصله از سه فصل کاوش باستان شناسی مستمر ،تداومی از فرهنگ دالما،سه گابی وگودین VII در آن شناسائی گردید. این مراحل به عنوان دوره تکامل روستانشینی در منطقه کردستان که کریدوری بین منطقه شمال غرب و غرب ایران است ،شناسایی نشده است. با توجه به مطالعات صورت گرفته داده های مربوطه که شامل بقایای استخوان حیوانی و دانه های گیاهی کربونیزه بودند از تک تک لایه ها گردآوری و پس از مطالعه گونه شناسی اطلاعات مفیدی را در اختیار ما قرارداد. بر اساس نتایج حاصله مشخص گردید اتکاء معیشت غالب ساکنان قشلاق در تمام دوران مس وسنگ در وهله اول مبتنی بر دامداری و شکار و در وهله دوم بر کشاورزی استوار بوده است.روند تغییرات درونی در این سیستم نشان میدهد از مرحله دالما تا مرحله گودین VII به تدریج از شکار گور خر و غزال و گراز کاسته و به نسبت استخوان بز و گوسفند افزایش داشته است . در عین حال همواره گونه هایی از گندم و جو اهلی مورد استفاده بوده اند که هر چند مقدار نمونه ها در میان بقایای خاکستر ناچیز است اما فراوانی وجود خمره های ذخیره تثبیت شده در کنج برخی فضاها و همچنین فراوانی انواع سنگ سابهای زینی شکل و دسته هاون نشان از رواج اتکاء بر بقایای نباتی در تغذیه اهالی دارد. بیشک این محوطه دارای روابط اقتصادی با دیگر محوطه ها بوده است که عامل نیاز در تمامی زمینه ها عامل چنین ارتباطی بوده است.