تمایل به مهاجرت از ایران و عوامل موثر بر آن: نتایج تحلیل ثانویه پیمایش سرمایه اجتماعی در سال 1397

مهاجرت بین المللی یکی از مهمترین عوامل اثرگذار بر پویایی و تغییرات جمعیت مورد توجه پژوهشگران و سیاست گذاران قرار گرفته است. شناخت عواملی که زمینه ساز تمایل مهاجرت به خارج از کشور هستند بر شناسایی تمایلات و جریانات مهاجرتی در آینده تاثیرگذار است. هدف مقاله پیش رو، شناخت میزان تمایل ایرانی ها به مهاجرت خارج از کشور و تاثیر عوامل جمعیتی زمینه ای و ساختاری بر آن است. روش تحقیق مورد استفاده تحلیل ثانویه داده های خرد پیمایش ملی سرمایه اجتماعی در سال 1397 است. تعداد نمونه شامل 17078 نفر افراد 18 سال به بالای ساکن در 31 استان کشور است. براساس یافته های تحقیق، 42 درصد پاسخگویان تمایل به مهاجرت خارج از کشور دارند و به عنوان مهاجرین بالقوه محسوب می شوند. نتایج نشان داد که افراد دارای تمایل به مهاجرت، اغلب مجرد، جوان (18 تا 49 سال)، با تحصیلات دانشگاهی، طبقه اجتماعی متوسط و ساکنین در شهرها هستند. همچنین، نتایج تحلیل های دومتغیره از رابطه عوامل ساختاری (رضایت اجتماعی، امید و نشاط اجتماعی، احساس امنیت اجتماعی و ارزیابی وضعیت آینده کشور) نشان داد که تمامی این عوامل با تمایل به مهاجرت خارج از کشور رابطه منفی و معنادار دارند. در نهایت، براساس نتایج تحلیل چندمتغیره (رگرسیون لجستیک)، با کنترل متغیرهای جمعیتی و زمینه ای، تنها میزان امید و نشاط اجتماعی و ارزیابی از وضعیت آینده کشور، همچنان بر تمایل به مهاجرت خارج از کشور تاثیر معناداری دارند. از این رو، فراهم کردن شرایط و بسترهای رضایت بخش و امیدوارکننده به ویژه برای جوانان تحصیل کرده دانشگاهی، می توانند در کاهش تمایلات مهاجرتی به خارج از کشور موثر باشند.