بررسی جامعه شناختی ظهور دیوانسالاری در عصر قاجار

عصر قاجار را باید دوره گذار از نظام سیاسی ایلی و دیوان سالاری سنتی به نظام سلطنتی و دیوان سالاری مدرن نامید. در این دوره بروز آسیب ها و تنگناها در مسیر تحول نظام مدیریتی ایران ، باعث ناکارآمدی دستگاه اداری و ایجاد موانع در سر راه توسعه کیفی دیوانسالاری ایران گردید. گرچه اصلاحاتی در داخل این مجموعه انجام شد و درهم ریختگی های اداری را سامان بخشید ، اما به دلیل مقطعی بودن روند پیشرفت و نگرش غیرکارشناسانه در مورد ساختار اداری، این نظام نتوانست تحول لازم را به سرعت شاهد باشد. به علاوه، برخی مشکلات این نظام چنان دامنه دار بود که تا امروز نیز از چهره نهاد اداری زدوده نشده است. نتیجه یافته ها نشان می دهد در بررسی سیر نظام اداری ایران عصر قاجار باید چند مرحله را از یکدیگر تمایز دانست و مورد تامل قرار داد: مرحله مدیریت سنتی به سیاق دیوانسالاری کهن ایران که دنباله سنن اداری سلجوقی و صفوی بوده است ، مرحله اصلاحات نیم بند برای رفع و رجوع مشکلات ملموس ولی لازم که تا حدودی به بهبود عملکرد دوایر دولتی منجر شد و سرانجام مرحله رویکرد به قواعد مدرنیته که با استفاده از تجارب تاریخی به تحول کمی نهاد اداری در دوره پهلوی و تبدیل حکومت به دولت مدرن منتهی گردید. در تحقیق حاضر، پدیده دیوانسالاری در عصر قاجار از حیث جامعه شناختی مورد بحث و بررسی قرار می گیرد.