جستجوی مقالات مرتبط با کلیدواژه « خاستگاه ها » در نشریات گروه « علوم قرآن و حدیث »
تکرار جستجوی کلیدواژه « خاستگاه ها » در نشریات گروه « علوم انسانی »-
تحف العقول عن آل الرسول (ص) اثر حسن بن شعبه حرانی یکی از منابع روایی اخلاقی شیعه است که درباره مولف و زمان نگارش و خاستگاه روایات آن اقوال گوناگونی وجود دارد. برخی از علمای متاخر و پژوهشگران معاصر، مولف را از علمای ستودنی شیعه اهل حلب در قرن چهارم می دانند. عده ای از این دسته، وی را همان مولف حقایق اسرار الدین تلقی کرده اند. بعضی نیز او را فردی ناشناخته و نصیری مذهب از قرن ششم برشمرده اند. با وجود این، هویت مولف محل سوال است و ابهام هایی وجود دارد. دستاوردهای این پژوهش نشان می دهد مولف شیعه و اهل حلب است که دست کم در قرن هشتم زیسته است. مبانی فقهی و کلامی مولف، باور پژوهشگران مبنی بر نصیری بودنش را نفی و شیعه بودنش را تایید می کند. همچنین، بررسی سیر تاریخی حلب و تطبیق آن با گفتمان های حاکم بر کتاب از دلایلی است که انتساب مولف به حلب را تصدیق می کند. مولف امامی مذهب، لین الحدیث، زاهد و دنیاگریز است. او اهل البیت (ع) را خلیفه خدا و معصوم می داند و به بعث و عقیده شیعه در جبر و اختیار باورمند است. گفتنی است شناسایی هویت مولف تحف العقول در تاریخ امکان پذیر نیست.
کلید واژگان: ابن شعبه حرانی, تحف العقول, هویت مولف, خاستگاه روایات, نصیریه}The TUHAF AL-UQOUL by Hassan Ibn Shuba Harani is one of the sources of Shiite moral narration that there are different sayings about the author and the time of its writing and origin. The narrations of some scholars and scholars consider the author to be one of the praiseworthy Shiite scholars of Aleppo in the fourth century. Some consider him to have the truth of Israr al-Din. Some have described him as an unknown and religious figure from the sixth century. However, the identity of the author is in question. The findings of this study show that he is a Shiite and a native of Aleppo who lived at least in the eighth century. The jurisprudential and theological principles of the author deny that he is a Nasserite and confirm that he is a Shiite. Also, the study of the historical course of Aleppo and its adaptation to the statements of the book is one of the reasons that confirms the author's attribution to Aleppo. The author of the pious Imam is the line of hadith, ascetic and worldly. He considers the Ahl al-Bayt (AS) as the caliph of God and infallible and believes in the resurrection and the Shiite belief in predestination. It should be noted that it is not possible to identify the author of the gift of minds in history.
Keywords: Harani, TUHAF AL-UQOUL, The Author', s Identity, The Origin of Narrations, Nasiriyah} -
نشریه پاسخ، پیاپی 29 (بهار 1402)، صص 7 -14
ماهیت شبه هابتدا کلامم را درباره شبهه با کلام مولایمان حضرت امیرالمومنین امام علی8 آغاز می کنم و نکاتی را عرض می کنم.نکته اول این است که بدانیم چرا شبهه را شبهه نامیده اند؟ حضرت امیرالمومنین امام علی8 در این زمینه می فرمایند: «و إنما سمیت الشبهه شبهه لانها تشبه الحق» (نهج البلاغه، خطبه 38)؛ «شبهه از این جهت شبهه نامیده شده که شبیه و مانند حق است (هرکس نمیتواند میان حق و باطل تمیز دهد)».اگر شبهه را شبهه گفته اند به خاطر این است که قیافه جذابی به آن داده می شود که انسان در آغاز که به آن می نگرد و یا می شنود، نزدیک است به سوی آن جلب شود؛ چرا؟ به خاطر اینکه قیافه حق را به خود گرفته است. شبهات به حسب ظاهر رو به سوی حق دارد و چون طبیعت انسان ها حق طلبی است و دنبال حق و حقیقت می گردند و ندای فطرت خودشان را پاسخ می دهند؛ روی همین جهت ممکن است دل هایی به همین شبهه ها و شبهه افکنی ها متوجه شود و گرایش پیدا کند؛ پس سر اینکه شبهه را شبهه گفتند عبارت از این است که یک مشابهتی با حق دارد و جلوه ای از حق از آن احساس می شود، درحالی که حقیقت این نیست.
کلید واژگان: شبهه, اصول شبهه شناسی و پاسخگویی, خاستگاه شبهات} -
در دیگاه رسمی و رایج درباره نبوت، برگزیده بودن پیامبران از سوی خداوند برای دریافت پیامهای الهی از طریق وحی و ابلاغ آنها به بشر، عنصر اساسی در حقیقت پیامبری است. در عصر جدید درباره وحی و نبوت از سوی برخی عالمان مسیحی و مسلمان تفسیرهایی ارایه شده است که خاستگاه الهی و ماوراء طبیعی نبوت انکار شده و خاستگاه پیامبری، زمینی و ناسوتی معرفی شده است. اخیرا این دیدگاه در کتابی با عنوان «مسیر پیامبری» با رویکردی جدید تقریر و تبیین گردیده و ادعا شده است که دیدگاه رسمی درباره پیامبری فاقد دلیل معتبر عقلی و نقلی است. در این نوشتار، با بهرهگیری از تفکر و تحلیل عقلی و دلایل و شواهد نقلی، دیدگاه رسمی رایج درباره حقیقت پیامبری تایید و تحکیم شده و نادرستی دیدگاه مقابل اثبات گردیده است.کلید واژگان: حقیقت پیامبری, مسیر پیامبری, گزینش الهی, خاستگاه بشری}In the official and popular view of prophecy, the fact that prophets are chosen by God to receive divine messages through revelation and convey them to mankind is a fundamental element in the truth of prophethood. In the new era, some Christian and Muslim scholars have provided interpretations about revelation and prophecy, denying the divine and supernatural origin of prophecy and introducing the prophetic and earthly origin. Recently, this point of view was presented and explained in a book titled "The Path of Prophethood" with a new approach, and it has been claimed that the official point of view about prophecy lacks valid intellectual and narrative evidence. In this article, by using rational thinking and analysis and narrative evidence, the common official view about the truth of prophethood has been confirmed and consolidated, and the opposite view has been proven wrong.Keywords: The truth of prophecy, the path of prophecy, divine selection, human origin}
-
نشریه قرآن پژوهی خاورشناسان (قرآن و مستشرقان)، سال هفدهم شماره 2 (پیاپی 33، پاییز و زمستان 1401)، صص 277 -300فقه القرآن یا به عبارت دیگر فقه اسلامی به مثابه منظومه ای کامل از حقوق و قوانین اسلامی، از دیرباز در آثار مستشرقان منعکس شده است. به بیان دیگر خاستگاه و سرچشمه فقه القرآن ازجمله مسایل بحث برانگیز در این حوزه مطالعاتی است. مستشرقان با اغراض و اهداف مختلف به مطالعات اسلام شناسی و فقه پژوهی روی آورده ، در آثار خود، این مسیله را مورد نقد و بررسی قرار داده اند، و به این سوال اساسی پرداخته اند که آیا احکام فقهی از مصدر اولیه قرآن منبعث و صادر شده اند و یا آنکه فقه اسلامی متاثر از سایر ادیان الهی همچون یهود و مسیحیت و حتی قوانین برخی کشورها بوده است؟ ازاین رو پژوهه حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه ای و تجزیه و تحلیل محتوایی به «سیر خاستگاه و شکل گیری فقه القرآن از منظر مستشرقان» پرداخته و برآمد پژوهه بیانگر آن است که مستشرقان در آثار فقه پژوهی خود، با استناد به برخی از شباهت های ظاهری احکام اسلامی با قوانین ادیان الهی پیشین، این پیش فرض را توسعه داده و بر این مهم اهتمام داشته اند که برخلاف نظر اندیشمندان مسلمان، فقه اسلامی برگرفته از قرآن و مصدر وحی نیست؛ بلکه این دسته از قوانین از آیین یهودیت و مسیحیت وارد دین اسلام شده است و در این راستا به برخی از موارد تشابه قوانین اسلامی با قوانین ادیان پیشین اشاره کرده اند. البته برخی از مستشرقان نیز همسو با اندیشمندان مسلمان بر این باورند که چون مصدر احکام در ادیان مختلف آسمانی از جانب خداوند متعال است، از این رو مشاهده برخی وجوه تشابه عجیب نیست و ازآنجایی که احکام در ادیان آسمانی از مصدری واحد و برای اهداف مشترک صادر شده اند، دارای وجوه تشابه هستند، و دلایل متعددی همچون وجود برخی از احکام و قوانین فقهی همچون نظام حسبه، عقاب، تعزیر، زکات و... که تنها در اسلام و فقه القرآن وجود دارد، خود دلیلی واضح بر عدم اقتباس و شکل گیری فقه اسلامی از سایر مصادر است که نگارنده در پژوهه حاضر، با پرداختن به آرا برخی از مستشرقان پیرامون خاستگاه فقه القرآن، به نقد و بررسی آن می پردازد.کلید واژگان: فقه القرآن, خاستگاه فقه, مستشرقان, قوانین یهود, قوانین مسیحیت, آموزه های عبادی دین اسلام}The Qur’an from Orientalists Point of View Qur’an and Orientalists, Volume:17 Issue: 2, 2023, PP 277 -300Quranic jurisprudence or in other words Islamic jurisprudence as a complete system of Islamic rules and laws has been reflected in the works of Orientalists for a long time. In other words, the origin and source of Quranic jurisprudence are one of controversial issues in this field of study. Orientalists have turned to the studies of Islamic studies and jurisprudence with different aims and objectives. In their works, they have criticized and examined this issue, and they have addressed the basic question of whether the jurisprudence rulings were issued from the primary source of the Quran or whether jurisprudence has Islam been influenced by other divine religions such as Judaism and Christianity and even the laws of some countries? From this, the present study deals with the “origin and formation of Quranic jurisprudence from the point of view of the Orientalists” by descriptive-analytical method and by collecting information in the library method and content analysis. Referring to some apparent similarities of Islamic laws with the laws of previous divine religions, they developed this premise and paid attention to the fact that, contrary to the opinion of Muslim thinkers, Islamic jurisprudence is not derived from the Quran and the source of revelation, but this group of laws has entered the religion of Islam from Judaism and Christianity, and in this regard, some cases of similarity of Islamic laws with the laws of previous religions have been pointed out. Of course, some orientalists, along with Muslim thinkers, believe that since the rulings in different religions are from the heavenly God, therefore it is not strange to observe some aspects of similarity, and since the rulings in the heavenly religions were issued from a single source and for common purposes, they have aspects of similarity, and several reasons such as the existence of some jurisprudence and rules such as the system of hasbah, iqab, ta’zir, zakat, etc., which exist only in Islam and jurisprudence of the Quran, are a clear proof of the non-adaptation and formation of Islamic jurisprudence from other sources that the author criticizes in the present study by addressing the opinions of some orientalists about the origin of the jurisprudence of the QuranKeywords: Quranic jurisprudence, Origin of Jurisprudence, Orientalists, Jewish laws, Christian laws, Worshing Teachings of Islam}
-
تفسیر «بیان السعاده» از مهمترین و کامل ترین تفاسیر عرفانی شیعه است که با وجود رویکرد عرفانی از حیث مسایل کلامی، فقهی و اجتماعی قابل بحث است. سوال اینکه تفاسیر عرفانی همچون بیان السعاده با دانش قرایات چگونه برخورد کرده اند؟ به عبارتی مسیله قابل توجه این است که آیا دانش قرایات با رویکرد عرفانی مفسر می تواند ارتباطی داشته باشد؟ پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی جایگاه و کارکرد مسیله قرایات را در تفسیر بیان السعاده مورد ارزیابی قرار داده است. نتایج پژوهش بیان می کند: جایگاه قرایات در نزد گنابادی در مقایسه با مفسران هم عصر خویش جایگاهی قابل توجه داشته به گونه ای که وی، اهتمام ویژه ای به بحث قرایات نشان داده و خاستگاه فکری ایشان، خاستگاهی روشی با رویکردی غیر حدیثی است. در بحث قرایات، گنابادی گاه به ترجیح قرایت مشهور و گاه غیر مشهور به جهت تناسب آنها با سیاق آیات، مرجحات روایی، تبیین معنایی می پردازد؛ گاه هر دو قرایت را مورد توجه قرار داده و داوری میان آنها را رها کرده است. کارکرد قرایات در تفسیر بیان السعاده حول سه محور قابل ارایه می باشد: الف) گسترش و توسعه در معنای آیه؛ ب) تبیین معنای آیه؛ ج) رفع ابهام از معنای آیه. البته رویکرد عرفانی مفسر در بحث قرایات هیچ تاثیری نداشته است.
کلید واژگان: قرائات, گنابادی, تفسیر بیان السعاده, کارکرد قرائات, خاستگاه قرائت}Bi-Quarterly Scientific PropagationalStudies of Quran Reading, Volume:10 Issue: 18, 2022, PP 203 -228The interpretation of “Bian al-Sa’adah” is one of the most important and complete Shia mystical interpretations, which can be discussed in terms of theological, jurisprudential and social issues despite the mystical approach. The question is, how have mystical interpretations such as the expression of happiness dealt with the science of readings? In other words, the significant issue is whether the science of readings can be related to the mystical approach of the commentator. The current research has evaluated the position and function of the issue of readings in the interpretation of the expression of happiness with the descriptive-analytical method. The results of the research indicate: that the position of recitations in Gonabadi’s viewpoint has a significant place compared to his contemporary commentators, in such a way that he has shown special attention to the discussion of recitations and his intellectual origin is the origin of a method with a non-hadith approach. In the discussion of recitations, Gonabadi sometimes prefers famous and sometimes non-famous recitations in terms of their compatibility with the context of the verses, narrative preferences, and semantic explanation; sometimes he paid attention to both readings and left the judgment between them. The function of readings in the interpretation of this work can be presented around three subjects: a) expansion and development in the meaning of the verse; b) explaining the meaning of the verse; c) clearing the ambiguity of the meaning of the verse. Of course, the commentator’s mystical approach has not had any effect on the discussion of readings.
Keywords: Recitations (Qira’at), Gonabadi, Tafsir Bayan al-Sa’adah, Function of Recitations (Qira’at), Origin of Recitations (Qira’at)} -
چنانچه خاستگاه و زمینه های پیدایش و شکل گیری شبهه در افراد جامعه تبیین گردد و از بین برود، شبهه افکنان در راهبردهای خود برای اضمحلال هویت و اعتقادات اصیل جامعه موفق نخواهند شد. بنابراین تبیین خاستگاه شبهه، شبهه پذیری و شبهه افکنی به جامعه کمک می کند، تا از تکوین ابتدایی و شکل گیری شبهه، رشد و انتشار آن، جلوگیری کند. در صورت نشر شبهه نیز به جامعه کمک می کند تا گام اول مواجهه با آن را به درستی بردارد. پژوهش حاضر با هدف شناخت خاستگاه شبهه، شبهه پذیری و شبهه افکنی بمثابه مبنای معرفتی لازم در مواجهه با شبهه و رفع آن انجام گرفته است. بدین جهت در مقام اثبات، به بازتقریر خاستگاه آنها در فرهنگ اصیل اسلام پرداخته است. روش پژوهش توصیفی تحلیلی است. با توجه به ماهیت پژوهش و نوع نگرش به موضوع، برای استنباط و تحلیل، جمع آوری داده ها و اطلاعات به روش اسنادی صورت پذیرفته است. یافته ها بیانگر این است که شبهات، ریشه در ملکات نفسانی انسان دارند؛ اگر چه عوامل بیرونی متعددی در تکوین و پذیرش شبهه نقش دارد لکن آنچه شبهه پذیری را ممکن می سازد خاستگاه درونی شبهه در انسان است. بنابراین برای مواجهه با شبهات سه مولفه اساسی مورد نیاز است: 1. تحلیل علل وجودی شبهه پذیری 2. تحلیل علل ثبوتی ایجاد شبهه و شبهه افکنی؛ 3. تبیین عناصر شبهه پرداز و اهداف آنان برای پشتیبانی خرد مخاطبان در جهت عدم پذیرش شبهه.
کلید واژگان: خاستگاه درونی, خاستگاه بیرونی, شبهه پذیری, شبهه افکنی}If the origin and grounds of the emergence and formation of the doubt among the members of the society are explained and removed, the doubtcasters will not succeed in their strategies to destroy the original identity and beliefs of the society. Therefore, explaining the origin of the doubt, its acceptance and cast helps the society to prevent the initial development and formation of the doubt, its growth and spread. If the doubt is published, it also helps the society to take action to face it correctly. The present research has been carried out with the aim of knowing the origin of doubt, its acceptance and cast as a necessary epistemic basis in facing doubt and resolving it, through a descriptive-analytical method. According to the nature of the research and the type of attitude towards the subject, for inference and analysis, data and information have been collected by documentary method. Therefore, as proof, it has redefined their origin in the light of the authentic Islamic culture. The findings indicate that doubts are rooted in the human spiritual abilities. Although many external factors play a role in the formation and acceptance of doubt; but what makes a doubt acceptable is the inner origin of doubt in humans. Therefore, in order to face doubts, three basic components are needed: analysis of the existential causes of the doubt, analysis of proven causes of the doubt and casting it, and explanation of the identity of doubt-casters and their goals to sustenance the wisdom of the addressees in order not to accept the doubt.
Keywords: Internal Origin, External Origin, Accepting Doubt, Casting Doubt} -
قرآن کریم، آخرین و کامل ترین کتاب هدایت و نسخه سعادت همه بشر است. حقیقت قرآن بسان نوری است که از منبع لایزال علوم الهی سرچشمه می گیرد تا زندگی آدمیان را روشن کند. پژوهش درباره اسلام و قرآن از جمله موضوعاتی است که به صورت آکادمیک، در دو سده اخیر مورد توجه مستشرقان بوده است. یکی از محورهایی که مستشرقان دینی درباره آن آثاری را پدید آورده اند، خاستگاه قرآن است. پیش فرض بسیاری از آنان این است که قرآن اثری بشری بوده و از آموزه ها و گزارش های تاریخی قبل از خود استفاده کرده است. با این حال همه مستشرقان در این باره یکسان نمی اندیشند. پژوهش حاضر به دنبال پاسخی است که بیان کند نقد و تحلیل آرای مستشرقان دینی پیرامون خاستگاه قرآن، بر اساس آرای تفسیری آیت الله جوادی به چه صورت می باشد؟ پژوهش با شیوه توصیفی و تحلیلی به بیان این مسیله پرداخته، که بر اساس آن، مشخص شد که اهم نظرات درباره خاستگاه قرآن از دیدگاه مستشرقان، بشری یا غیر بشری بودن آن است، صرع و بیماری، تجلی نفس، فرهنگ و عقاید عرب جاهلی و . . . از جمله خاستگاه های بشری و آیین حنفاء، مصادر خارجی و الهی و وحیانی بودن از جمله خاستگاه های غیر بشری قرآن است. در این نوشتار، پس از ذکر آرای مستشرقان دینی پیرامون خاستگاه قرآن، ابتدا حقیقت وحی از دیدگاه آیت الله جوادی تبیین گردیده و آن گاه نقد و تحلیل آرای مستشرقان از دید این عارف فرهیخته بررسی شده و الهی و وحیانی بودن خاستگاه قرآن، اثبات شده است.
کلید واژگان: خاستگاه قرآن, مستشرقان دینی, آرای مستشرقان دینی, وحیانی بودن قرآن, آرای تفسیری جوادی}The Holy Quran is the last and most complete book of guidance and a version of the happiness of all human beings. The truth of the Qur'an is like the light that emanates from the eternal source of the divine sciences to illuminate human life. Research on Islam and the Qur'an is one of the topics that has been academically considered by Orientalists in the last two centuries to clarify the human condition. One of the axes on which religious Orientalists have created works is the origin of the Qur'an. Many of them assume that the Qur'an is a human work and has used historical teachings and reports before it. However, not all Orientalists think the same way. This study aims to find out the relationship between critique and analysis of the views of Orientalists about the origin of the Qur'an, and the views of Ayatollah Javadi. The research has expressed this issue descriptively and analytically, based on which it has been determined that the most important opinions about the origin of the Qur'an from the point of view of Orientalists are whether it is human or inhuman، Six sources for the human origin and three sources for the non-human origin of the Qur'an are presented. In the present article, after mentioning the views of religious Orientalists about the origin of the Qur'an, first, the truth of revelation from the point of view of Ayatollah Javadi is explained and Then the critique and analysis of the views of Orientalists from the point of view of this educated mystic has been examined and the divinity and revelation of the origin of the Qur'an have been proved.
Keywords: Interpretive votes Javadi, Religious Orientalists, The views of religious Orientalists, Origin of the Quran, Revelation of the Quran} -
پژوهش حاضر به بررسی دیدگاه دکتربدوی و آیت الله جوادی آملی پیرامون خاستگاه وحی، با تکیه بر امی بودن پیامبر (ص(با روش توصیفی- تحلیلی می پردازد. بحث اصالت سندی قرآن از زمان نزول آن مطرح شده و امروز نیز دنبال می گردد. برخی انتساب قرآن به خداوند را به چالش کشیده وآن را به پیامبر نسبت داده اند. قرآن و اندیشمندان اسلامی هرکدام بر مبنای گرایش به مکاتب مختلف کلامی، فلسفی و عرفانی، چیستی وحی قرآن را مطرح کردند. تلاش این نوشتار بر آن بوده است که با بررسی دیدگاه دکتربدوی، فیلسوف اسلامی نومعتزلی وآیت الله جوادی آملی فیلسوف متاله، برخورد آنان با مساله خاستگاه وحی و امی بودن پیامبر را با توجه به هدف و مبنای فکری آنان و روشی که در مواجهه با آن پیش گرفته اند، بررسی و غایت حاصل از هر کدام را تبیین نماید. یافته های تحقیق حاکی است که دکتر بدوی با روش زبان شناسی جدلی در موضع دفاعی و نقضی به مساله نگریسته است. وی با معرفی پیامبر امی بر بعثت بر تمام جهانیان به برداشت غیرتام از شان نبی اکرم می رسد. آیت الله جوادی آملی، باروش برهان عقلی و نقلی، ضمن پیراستن ساحت وحی از وهم، خیال و اسارت در حس و تجربه، قرآن را تنزل یافته از ذات اقدس الهی و پیامبر را تلقی کننده حقیقت آن از مقام لدن، نزد خداوند سبحان دانسته است. این مقاله تحلیلی با روش عقلی و نقلی به خاستگاه وحی پرداخته و داده های کتابخانه ای را با تحلیل انتقادی پردازش نموده است.
کلید واژگان: خاستگاه وحی, مستشرقین, پیامبر امی, جوادی آملی, دکتر بدوی}The Qur'an is a kind of speech and every word has an origin. The importance of this origin in order to validate it as revelation is the Qur'an. The present study is entitled To examine the views of Dr. Badawi and Ayatollah Javadi-Amoli about the origin of revelation, relying on the "Omi" of the Prophet (PBUH) by asking the question, what is the origin of revelation? And does the fact that the Prophet (PBUH) be an "mother" have an effect on the revelation of the Qur'an? Some deny the possibility of human beings being able to communicate with the world beyond the senses and insist on the humanity of the Qur'an. They have hypothesized that the Prophet of Islam used the teachings and historical reports of his predecessors to create the Qur'an, and that the Qur'an is the result of the experiences of the Prophet (PBUH) or the genius of his genius. To prove this claim, "Omi" has been interpreted as legibility. Dr. Abd al-Rahman al-Badawi (1988), by denying the humanity of the word of the Qur'an, criticizes the view of Orientalists in this regard and considers the Prophet "Omi" as a prophet sent to the whole world. Ayatollah Javadi Amoli believes that the border between revelation and religious experience is the border between the unseen, intuition, truth and falsehood, and that the Holy Prophet (PBUH) received the truth of the Qur'an in "Maqam Ladun". This analytical article deals with this origin by rational and narrative method and processes library data by critical analysis.
Keywords: Ayatollah Javadi Amoli, Dr. Badawi, Origin of Revelation, orientalists, Omi Prophet} -
امروزه مکتب تشیع و خاستگاهش جایگاه ویژه ای در مطالعات جهانی یافته است. لذا لازم است به رویکردهای جدید در این زمینه نیز توجه شود. پژوهشگر غربی، جونا وینترز، در مقاله «خاستگاه تشیع: اجماعی از تحقیقات غربی» خاستگاه تشیع را در سه حادثه کلیدی غدیر خم، حدیث کاغذ و قلم، و سقیفه بنی ساعده از سه منظر شیعیان، اهل سنت و مستشرقان با شیوه تاریخ پژوهی غربی ارزیابی کرده است. ویژگی های منحصر به فرد مقاله وی یاریگر پاسخ به برخی از شبهات درباره خاستگاه تشیع است. با عنایت به اینکه این مقاله، روش شناسی کار تطبیقی را به خوبی نشان می دهد، الگویی مناسب برای پژوهش های تطبیقی است. در واقع، با ترجمه این اثر از انگلیسی به فارسی، شیعه پژوهان داخلی در شیعه پژوهی با روش های جدید غربیان و کارهایی از این قبیل که با روش شناسی کنونی غربیان تهیه شده، بیشتر آشنا می شوند و آثار روشمندتری را به جامعه عرضه می کنند.
کلید واژگان: خاستگاه تشیع, جونا وینترز, غدیر, سقیفه بنی ساعده, حدیث کاغذ و قلم, مستشرقان} -
این مطالعه در پی این مسئله است که آفرینش جهان در نهج البلاغه بر کدام عنصر یا عناصر تکیه دارد و خاستگاه تاریخی آن چیست. روش تاریخ گذاری روایات در این مقاله، جستجو از سوالاتی است که روایات در پاسخ به آنها پدید می آیند و تحول پیدا می کنند. در قرآن، مباحث مختلفی درباره آفرینش «آسمانها و زمین»، آغازگری خدا در خلق، بارش باران و سرزنده شدن طبیعت و مانند آن دیده می شود؛ اما مسلمانان نخستین از چنین آیاتی تفسیر کیهان شناختی ارایه نمی دادند. در عین حال، از همان قرن نخست هجری دو آیه هود: 7 و فصلت: 11 که در آنها از «عرش خدا»، «آب»، «آسمان» و «دود» سخن رفته بود، بیشتر مورد توجه قرار گرفت. روایات اهل سنت از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم، به دو نکته اشاره دارد: خداوند بر فراز عرش و آسمانها ست و از آنجا بر هستی احاطه علمی دارد، و «قلم» نخستین مخلوق است. در تفاسیر منتسب به صحابه و تابعین، با یادکرد عناصری مانند «باد»، «بخار» و «ابر» تلاش شده است نوعی تفسیر کیهان شناختی برای خلقت ارایه شود، که این روایات در دوره های بعدی «اسراییلیات» لقب گرفته است. با این حال، این روایات ارتباطی با مسئله آفرینش عنصری جهان ندارد و تنها باورهای مردم آن زمان را درباره برخی تعابیر قرآنی مانند «موضع البیت»، «دحو الارض»، «حوت» و «صخره» به نمایش می گذارند. در قرن سوم، این مبحث بیشتر با اختلافات کلامی میان اهل حدیث و معتزله در مسئله ظاهرگرایی یا تاویل ارتباط دارد. در منابع حدیثی شیعه، هم پدیده های مادی و هم مفاهیم معنوی همچون اولین مخلوق ذکر شده اند که دیدگاه غالب بر اهمیت عناصر مادی در خلقت، به ویژه «آب» تاکید می کند. در نهج البلاغه تفسیری نسبتا مفصل درباره آفرینش ارایه می شود؛ سید رضی هم از منابع روایی شیعه و هم منابع تاریخی، به ویژه مروج الذهب مسعودی در نقل روایات منتسب به امیرالمومنین علیه السلام بهره برده است. اندیشمندان متاخر مسلمان، تحت تاثیر دیدگاه تالس ملطی، که خاستگاه پدیده ها را آب دانسته بود، بر نقش آب در آفرینش بسیار تاکید کردند؛ گرچه دیگر باورهای فلاسفه یونان، خصوصا فلسفه نوافلاطونی، هم طرفدارانی پیدا کرد و مثلا برخی آب را به عقل تاویل بردند.
کلید واژگان: نهج البلاغه, آغاز آفرینش, جهان هستی, خاستگاه ها, تاریخ گذاری}This study aims to determine which element or elements, according to Nahj al-Balaghah, are involved in the creation of the universe and their historical origin. The dating method of narrations in this article is to search for the questions that narrations arise and evolve in response to them. In Qur'an, various discussions are available about the creation of "heavens and earth", the inauguration of creation by God, the rain, and the vitality of nature and the like. Still, the primary Muslims did not offer a cosmological interpretation of such verses. At the same time, since the first century AH, the two verses of Hood: 7 and Foselat: 11, received more attention, as they have mentioned about the "Throne of God", "water", "heaven" and "smoke". The Sunni narrations of the Prophet (PBUH) indicate two points: God is above the throne and the heavens, and from there, He surrounds the universe scientifically, and the "pen" is the first creature. In the commentaries attributed to the companions' elements such as "wind", "smoke" and "cloud", an attempt has been made to offer a kind of cosmological interpretation of creation, which these narrations have been called "Israelites" in later periods. However, these narrations have nothing to do with the issue of the elemental creation. They only indicate the beliefs of the people of that time regarding Qur'anic interpretations such as "the position of the house", "the passage of the earth", "fish" and "rock". In the third century, this issue is related to the theological differences between the Hadithists and the Mu'tazilites on the issue of literalism or interpretation. In Shiite hadith sources, both material phenomena and spiritual concepts such as the first creature have been mentioned. The dominant opinion emphasizes the importance of material elements in creation, especially "water". Nahj al-Balaghah provides a relatively detailed interpretation of creation; Seyyed Razi has used both Shiite and historical sources, especially Murūj aḏ-Ḏahab, in quoting narrations attributed to the Amir al-Mu'minin. Late Muslim thinkers, influenced by the view of Thales Malati, who considered the origin of phenomena to be water, emphasized the role of water in creation. However, other beliefs of Greek philosophers, especially Neoplatonic philosophy, also gained support, and some, for example, interpreted water as the reason.
Keywords: Nahj al-Balaghah, initiation of creation, Universe, origins, Dating} -
مسئله حکومت از مهم ترین مسایل فلسفه سیاسی است . اسلام واضع حکومت نیست ، اما چون پیامبر اسلام (ص) تشکیل حکومت داد و امیرالمومنین علی (ع) نیز پنج سال در راس خلافت اسلامی قرار گرفت ، به نظر می رسد با تامل در کلمات امام علی (ع) بتوان به ضوابطی برای تشخیص حاکمیت مورد تایید دین دست یافت . این نوشتار با روش توصیفی _تحلیلی به شیوه ی اسنادی در صدد پاسخ گویی به سه مسئله مهم ضرروت ، خاستگاه و اهداف حکومت در نهج البلاغه است .تلاش برای برقراری عدالت اجتماعی به عنوان تکلیف الهی ، محوری ترین نقش را در خاستکاه و اهداف حاکمیت علوی دارد .بخشی از حقانیت حکومت ، وابسته به ویژگی های حاکمان است و بخشی به شیوه های اعمال حاکمیت بر می گردد که باید منطبق بر اخلاق الهی باشد .
کلید واژگان: ضرورت حاکمیت سیاسی, خاستگاه حکومت, اهداف حکومت, نهج البلاغه} -
تفسیر ادبی قرآن بر مولفه های بسیاری بنا نهاده شده که از جمله آنها، اهتمام به طرح و بررسی قرائت های مختلف قرآن است. بر این اساس، تفسیر کشاف زمخشری نیز به عنوان یکی از تفاسیر ادبی قرآن طرح و بررسی گونه های مختلف قرائات را مورد اهتمام قرار داده و از این ظرفیت در جهت بیان اندیشه های اعتزالی خود نیز بهره برده است. این جستار، با روشی توصیفی تحلیلی مسئله قرائات را در تفسیر کشاف بررسی کرده است، نتیجه آنکه: زمخشری در قبال قرائات رویکردهای مختلفی در پیش گرفته است که عبارت اند از: «استفاده از اختلاف قرائت برای غنابخشی به تفسیر»، «شرح تفاوت های لغوی قرائات مختلف آیه»، «استخدام قرائت در ترجیح وجوه تفسیری آیه» و «ترجیح و ارزش گذاری قرائات». او برای ارزش گذاری و گزینش قرائت ها معیارهایی چون: «بلوغ معنایی»، «تناسب معنوی»، «قوت معنا و زیبایی لفظ» و «قواعد علم نحو» را به کار بسته است. با این حال، اصل مسئله طرح گسترده قرائت های مختلف از یک آیه، با آسیب هایی چون اعتباربخشی به قرائت های نامعتبر، تزلزل متن، تحریف معنوی قرآن و تحیر مخاطب مواجه است و نقطه منفی در تفسیر قرآن به شمار می آید. از این رو، اولین گام مفسر برای فهم مفاد آیات، باید تحقیق از قرائت صحیح آیات باشد تا زیربنای تفسیر قرار گیرد.کلید واژگان: اختلاف قرائت, زمخشری, تفسیر کشاف, تفسیر ادبی, ترجیح قرائات, خاستگاه قرائات}
-
فصلنامه آیین حکمت، پیاپی 38 (زمستان 1397)، صص 81 -102هرچند دین پژوهی عنوانی جدید در حوزه مطالعات دینی است، اما می توان مسائل آن را از دیدگاه سنتی مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش مسائلی درباره دین با رویکرد دین پژوهانه غزالی مورد بررسی قرار گرفته است. غزالی هرچند با پیش فرض هایی درباره دین رویکردی سنتی به دین داشت، اما به هرحال درصدد بازسازی و احیای دین در روزگار خود بود. در منظرغزالی، دین هم به ساحت نظر و هم به ساحت عمل دیندار توجه می کند. دین تنها، مناسک ظاهری و بیرونی نیست، بلکه مجالی برای تزکیه آدمی به شمار می رود. گوهر دین در علوم مکاشفه است، اما راه رسیدن آن از مسیر علوم معامله می گذرد. هرچند سعادت اخروی غایت قلمروی دین شمرده می شود، اما این سعادت در گروی سعادت دنیوی به دست می آید. در این اندیشه، خداوند منشاء و خاستگاه نهایی دین است و رهبران دینی مرجعیت دارندکلید واژگان: غزالی, احیاء علوم الدین, چیستی دین, گوهردین, قلمرو دین, خاستگاه دین}Ain - e - Hikmat, Volume:10 Issue: 38, 2019, PP 81 -102Although religion studying is a new subject in the field of religious studies, it can be seen from the traditional point of view. In this research, some problems on religion have been studied by Ghazali's approach of studying religion. Although Ghazzali being of some presuppositions had a religious approach to religious beliefs, he sought to rebuild and restore religion in his day. As viewed by him, religion focuses on human thought and action both. Religion is not only external and appear rituals, but it is an important agent for cultivating human beings. The essence of religion is in sciences lies in intuition, but its path passes from the science of transaction. Although final prosperity is the ultimate goal of religion, this prosperity is based on worldly prosperity. In this view, God is the ultimate source of religion, and religious leaders have authorityKeywords: Religion, Ghazali, Ihya` Ulum al-Din, the What of Religion, the Essence of Religion, the Origin of Religion}
-
فهم روشمند آیات قرآن کریم، دغدغه همیشگی مفسران وعالمان مسلمان بوده است. از سوی دیگر، "سیاق" در میان قرائن فهم مقصود، یکی از قراین کلیدی است؛ زیرا هر متن و گزاره ای و از جمله قرآن همراه با قرینه سیاق است؛ لذا مفسران قرآن کریم بر پایه آن، به تفسیر آیات پرداخته اند. گفتنی است استفاده از قرینه سیاق از پیشینه دیرینه ای برخوردار است؛ با این همه استفاده از سیاق با موانع و آسیب هایی روبه روست که در صورت غفلت از آن ها، فرایند فهم روشمند قرآن دچار اختلال می شود. به عبارت دیگر، بی توجهی به آسیب ها و موانع استفاده از سیاق، مفسر را از تفسیر اجتهادی به سوی تفسیر به رای سوق می دهد. به نظر می رسد تا ماهیت و ظرفیت قرینه سیاق روشن نگردد، مفسر در استفاده از آن دچار آسیب می گردد. از سوی دیگر، توجه به خاستگاه آسیب ها، مفسر را در استفاده روشمند از قرینه سیاق یاری می کند. این نوشتار در صدد تبیین ماهیت و ظرفیت قرینه سیاق،آسیب ها و موانع بهره مندی و نیز شناخت خاستگاه آسیب هاست. با کوششی که انجام شد، «ده» آسیب و خاستگاه های آن ها شناسایی و بحث و بررسی شد.کلید واژگان: قرآن, ماهیت سیاق, موانع وآسیب ها, خاستگاه ها}The systematic understanding of the Qur'anic ayahs has been a constant concern of the Muslim interpreters and experts. On the other hand, among the context clues, "register" is one of the key clues in understanding the given meaning because every text and proposition, including the Qur'an, is accompanied by contexts. Therefore, the commentators of the Holy Qur'an have interpreted ayahs relying on context clues of the ayahs. It should be said that the use of the context clues dates back to a long time ago. Nevertheless, this usage is faced with obstacles and disadvantages that, in case of negligence, disturb the process of systematic understanding of the Qur'an. In other words, neglecting the disadvantages and obstacles of the use of context clues leads the interpreter from eisegesis to Ijtihad-based exegesis that draws on the Qur'an, tradition, and reasoning based on the text of the Qur'an. It seems that unless the nature and the capacity of the context clues have not become clear, interpreters are likely to make mistakes in using them. On the other hand, considering the origins of the problems that make clues disadvantageous aids interpreters in the systematic application of context clues. This paper seeks to explicate the nature and the capacity of context clues, their disadvantages, as well as the obstacles in using them besides identifying their origins. Through the effort made in the present study, "ten" disadvantages and their origins were identified and discussed.Keywords: the Qur'an, the nature of register, obstacles, disadvantages, origins}
-
یکی از تعابیر بحث انگیزی که در قرآن به چشم می خورد و معرکه آرای تفسیری گوناگون شده است، تعبیر «ذلک الکتاب» و موارد مشابه آن است که در آغاز برخی از سوره های قرآن آمده است. بررسی ها در این مقاله که از طریق مقایسه چنین عبارتی در سوره های مربوط (با رعایت ترتیب نزول) و مقایسه محتوای آنها با یکدیگر و نیز مقایسه کاربرد ذلک / تلک و هذا / هذه در غیر آیات آغازین انجام پذیرفته، این نتیجه را حاصل کرده است که مفهوم و مشارالیه اسم اشاره ذلک/ تلک در چنین تعابیری، قرآن موجود یا آیات خاصی از آن نیست، بلکه هماهنگ با معنای حقیقی واژه و در اشاره به لوح محفوظ و علم الهی است. چنان می نماید که خاستگاه وجود چنین تعبیری در آغاز برخی از سوره های قرآن این بوده است که مشرکان راجع به منشا قرآن تردید روا می داشتند و اظهار می کردند که آن از سوی خدا و فرشتگان نازل نشده، بلکه القائات شیاطین به پیامبر صلی الله علیه و آله و یا شعر و کهانت است. همچنین از این رهگذر، تاویل این عبارت ها، به تورات و انجیل، که از سوی مسیحیانی همچون یوسف دره حداد مطرح شده است، به نقد کشیده می شود و رد می گردد.کلید واژگان: ذلک الکتاب, تلک آیات الکتاب, لوح محفوظ, خاستگاه الهی, قرآن}'Dhālik al-Kitāb' and other similar phrases at the beginning of some Qur'ānic Sūras have long been debated by Muslim commentators as to what these demonstrative pronouns refer to what their referents are. In this article, through comparing-according to the Islamic traditional chronology - the introductory verses of the Sūras containing the pronouns, it will be demonstrated that these pronouns do not refer to the Qur'ānic corpus, or the content of the related Sūra, but rather to the divine knowledge and Lawĥ Maĥfūž which functions as the source and provenance of revelation. It seems that the skeptical reactions of the polytheist audience dismissing the prophet's recitations as 'satanic inspirations', 'poetry', or 'soothsaying' triggered the revelation of these verses. on that account, the view of those Christians like Yusuf Durrah Ĥaddād who tries to question the originality of the Quran and believes that the demonstrative pronouns dhālika/tilka refer to the Old and New testaments, will be criticized and disparagedKeywords: Dhalika al- Kitab, Tilka Ayatu Al-Kitab, Lawh Mahfuz, Qurran, divine origin}
-
فقه اسلامی، از موضوعات مهمی است که مستشرقان در حوزه علوم اسلامی بدان پرداخته اند و سیر تحقیق ایشان، نشان از این گمانه زنی می دهد که خاستگاه فقه اسلامی، نظام حقوقی یهود و روم باستان می باشد و مناشقاتی بر سر آن داشته اند. در این مقاله که تازه ترین پژوهش در این زمینه به شمار می رود، با بهره جستن از روش تحلیلی انتقادی تلاش شده فقه پژوهی قرآن از نگاه مستشرقان تبیین و نقد گردد. بنا بر دستاوردهای پژوهش، مستشرقان در مطالعات فقه شناختی، آثاری از شباهت های قوانین اسلامی با قوانین یهود و رومی را مستند ادعای خویش دانسته اند. در مقابل نیز اندیشمندان مسلمان، بر این مطلب تاکید داشته اند که همه ادیان الهی از سوی پروردگاری واحد بوده و این امر منجر به تشابه در تکالیف و احکام فقهی آنان شده است و با مداقه در آثارشان می توان دریافت که سعی بر این مهم داشته اند که تفاوت ماهوی قوانین یهود و رومی را با فقه اسلامی مشخص و روشن نمایند.
کلید واژگان: قرآن, فقه اسلامی, خاستگاه فقه, مستشرقان, قوانین یهود و روم}Islamic Jurisprudence is one of the important issues of orientalists’ researches. The process of their conclusions shows that they hold that the origin of Islamic Jurisprudence is the judicial system of Jews and the Byzantine Empire. Being the latest research on the topic, this article investigates orientalists’ studies of the Qur’anic Jurisprudence, with an analytical-critical method. According to this research, Orientalists have cited to some resemblance between Islamic Law and Jewish-Roman Law. Muslim thinkers’ answer to this theory was always that all divine religions are revelations by one god (the Almighty Allah) and therefore these similarities are natural. They also tried to show the essential differences between Islamic Law and Jewish-Roman Law.
Keywords: The Qur’an, Islamic Jurisprudence, The Origin of Jurisprudence, Orientalists, Jewish-Roman Law} -
فصلنامه آیین حکمت، پیاپی 25 (پاییز 1394)، صص 111 -137برخی صاحب نظران، با تمسک به دلایلی، عرفان اسلامی را در بخشی از آموزه های معرفتی، شیوه های سلوکی، روش فهم متن دینی و حتی در خاستگاه همسو با دین اسلام نمی دانند. اما عارفان در مباحث معرفتی هم اصل شهود – به عنوان روش عرفان - را مورد تایید دین می دانند و هم آموزه های معرفتی خود - همچون توحید، انسان کامل و معاد - را موافق با شریعت اسلام می یابند. و در بعد عملی از یک سو جایگاه اصل سلوک در دین را تثبیت می کنند و از سوی دیگر، معیار شیوه سلوکی را نیز عدم مخالفت با شریعت معرفی می کنند. و در روش فهم متن دینی، مبتنی بر ذومراتب بودن متن وحیانی قرآن، فهم معانی باطنی قرآن را بدون توجه به ظاهر امکان پذیر نمی دانند. و در بحث خاستگاه صرف شباهت برخی آموزه ها و شیوه های عملی عرفان اسلامی با مکاتب دیگر را دلیل عدم اصالت عرفان اسلامی نمی شمارند.کلید واژگان: عرفان اسلامی, شریعت, دین, عرفان, شهود, سلوک, تاویل, خاستگاه عرفان}Ain - e - Hikmat, Volume:7 Issue: 25, 2015, PP 111 -137In view of some arguments a number of eminent scholars regard Islamic mysticism in its cognitive doctrines, ways in spiritual journey, method of understanding religious texts and even its origin as incompatible with Islam. Mystics, however, consider both the very intuition as mystical method and mystical doctrines such as Oneness of the Ultimate Reality, perfect man and resurrection as consistent and supported by Islamic Sharia. In practical dimension, they strengthen the status of spiritual journey on one hand, and introduce observation of the Sharia rules as a criterion for authenticity of spiritual wayfaring. In addition, on understanding scriptural texts they believe that esoteric meanings of holy Quran cannot be grasped without considering the literal meanings because such layers of meaning constitute one single revealed truth of the Book. As to the origin of mysticism they remark that mere similarities of doctrines, practices of Islamic mysticism with other school can regarded as reliable evidence for its lack of authenticity withKeywords: Islamic mysticism, Shariah, mysticism, intuition, spiritual journey, allegorical interpretation, origin of mysticism}
-
«عصمت امام» یکی از مهم ترین مباحث کلامی است که از دیرباز تاکنون در میراث کلامی امامیه ذیل شرایط امامت واکاوی شده است؛ لیکن استنادات متکلمان در این باب علاوه بر استنادات روایی و عقلی، بیشتر در ارتباط با آیاتی چون آیات تطهیر، اولی الامر و آیاتی ازاین دست بوده است؛ حال آنکه در قصص قرآن کریم آیاتی وجود دارد که دسته ای از آن ها، بر عصمت امام دلالت دارد و گروهی دیگر به خاستگاه عصمت امام اشاره می کند که هر دو دسته، کمتر مورد استناد متکلمان امامی قرار گرفته است. در این نوشتار تلاش شده است بر پایه روش توصیفی_ تحلیلی، ظرفیت قابل توجه این دست از آیات قصص در موضوع عصمت امام، معرفی و تبیین شود. برای این منظور، مقاله در دو بخش ادله عصمت امام و خاستگاه عصمت امام سامان یافته است.
کلید واژگان: قصص قرآن, امامت, عصمت امام, خاستگاه عصمت, تفسیر کلامی}“The infallibility of Imam “is one of the most important theological discussions which has been explored in the theological heritage of the Twelvers following the Imamate conditions since long. However, the theologians’ evidences in this regard, in addition to the narrative and rational evidences, have been related more with verses such as Purification, Rulers, and such; whereas there are verses in the stories of the Noble Quran that some of them indicate the infallibility of the Imam and some others point out the origin of the Imam’s infallibility which both groups have been used little by the Twelvers’ theologians. In this article, it has been tried, on the basis of a descriptive-analytical method, to introduce and explain the noticeable capacity of such verses from the stories with the topic of “the infallibility of Imam”. For this, the article has been arranged in two parts of “reasons for the infallibility of Imam” and “the origin of Imam’s infallibility”.Keywords: the stories of Quran, Imamate, the infallibility of Imam, the origin of infallibility, theologian interpretation} -
خاستگاه اسناد در روایات اسلامی و سنت شفاهی یهود / نقدی بر مقالات هوروویتس در موضوع اسنادیوزف هوروویتس _ حدیث پژوه غربی_ براین باور است که قدمت و خاستگاه اسناد در روایات اسلامی همان سنت شفاهی یهودیان است. او نظام سنددهی در احادیث را اقتباسی از آثار یهودیان می داند. در نوشتار حاضر، این اندیشه وی نقد شده است. در این پژوهش بیان شده که اساس خاستگاه اسناد همان سیره عقلایی است و ربطی به ادیان دیگر ندارد. همچنین به نظر می رسد که هوروویتس بین مفهوم اسناد (سند دهی نظام مند) و اسناد (سندهای موجود در روایات) نتوانسته تفاوتی قائل شود و این برداشت نادرست، در نتیجه گیری وی موثر بوده است.
کلید واژگان: خاستگاه اسناد, اسناد در روایات, سندشناسی, رجال شیعه, اسناد در یهود} -
Intimacy is not confined only in vision. The real intimacy is gained by wisdom and mind. The intimacy of god is also the result of wisdom and mind not through vision because this sense belongs to things and objects while god is not an object. The monotheistic discussions of Nahj Albalagha open a new horizon to the people. The achievement of god knowledge and insight happens through the incarnation of god in man’s mind which opens a new path of knowledge in man’s life which is not related to any material or to any philosophical or argumentative discussions. Although in this type of intimacy the mind and logical reasons are also in charged to ensure the existence of god but they have nothing to do with the nature of god. In fact god’s nature is far beyond any elusive. In fact the creation is the intimacy of god in human which the man can understand it with no medium. Intimacy is a type of spiritual and logical presence which leads the human to knowledge and wisdom in the way that the man can conceive the manifestation of god.Keywords: Celestial wisdom, birth place of wisdom, demonstration of causation, incarnation of god, revelation}
- نتایج بر اساس تاریخ انتشار مرتب شده‌اند.
- کلیدواژه مورد نظر شما تنها در فیلد کلیدواژگان مقالات جستجو شده‌است. به منظور حذف نتایج غیر مرتبط، جستجو تنها در مقالات مجلاتی انجام شده که با مجله ماخذ هم موضوع هستند.
- در صورتی که می‌خواهید جستجو را در همه موضوعات و با شرایط دیگر تکرار کنید به صفحه جستجوی پیشرفته مجلات مراجعه کنید.
©2000-2024 magiran.com All Rights Reserved.